Η «ανικανότητα για κάθε βιοποριστική εργασία» κατά την πιστοποίηση αναπηρίας από τα ΚΕΠΑ: Η επιρροή της στην θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος

Σκοπός του ΚΕ.Π.Α (Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας) σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο είναι η εξασφάλιση ενιαίας υγειονομικής κρίσης αναπηρίας για τα πρόσωπα που αιτούνται την αξιολόγησή τους από τις Υγειονομικές Επιτροπές του ΚΕ.Π.Α. Οι Υγειονομικές Επιτροπές ΚΕ.Π.Α. οφείλουν να αποφαίνονται αιτιολογημένα, με πληρότητα και σαφήνεια για όλα τα ζητήματα ιατρικής φύσης που αφορούν στο είδος της πάθησης, το βαθμό αναπηρίας που αυτή επιφέρει στον αιτούντα, καθώς και την εκτιμώμενη διάρκεια τεκμηριώνοντας την υγειονομική τους κρίση, σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις του Ενιαίου Πίνακα Προσδιορισμού Ποσοστού Αναπηρίας (Ε.Π.Π.Π.Α.), σε συνδυασμό με τις γενικές ή ειδικότερες διατάξεις πιστοποίησης αναπηρίας, όπως είναι ο Πίνακας των μη αναστρέψιμων παθήσεων για τις οποίες η διάρκεια της αναπηρίας καθορίζεται επ’αόριστον (ΦΕΚ 4348/τ.Β’/25-07-2024) και ο πίνακας των παθήσεων που χαρακτηρίζονται χρόνιες αποκλειστικά για τις ανάγκες του ν.2643/1998.

Επισημαίνεται ότι με το με αρ. πρωτ. 85093/15-09-2022 (ΑΔΑ: 69ΡΙ46ΜΤΛΚ- 8ΕΓ) έγγραφο του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, καθορίστηκε ότι «[…] από τις 16 Σεπτεμβρίου 2022, η αίτηση για πιστοποίηση αναπηρίας στο ΚΕ.Π.Α. υποβάλλεται αποκλειστικώς ηλεκτρονικά μέσω του πληροφοριακού συστήματος «Εθνική Πύλη Αναπηρίας […]», διαδικασία που απλουστεύει την υποβολή της αίτησης και ελαχιστοποιεί την ταλαιπωρία των πολιτών. Με το νέο σύστημα, ο πολίτης υποβάλλει μία και μοναδική αίτηση για πιστοποίηση αναπηρίας από το ΚΕ.Π.Α., ανεξαρτήτως της παροχής που επιθυμεί έπειτα να αιτηθεί. Η πιστοποίηση που λαμβάνει είναι ενιαία και τον πιστοποιεί ως προς τα ιατρικά κριτήρια κάθε δυνατής ασφαλιστικής, προνοιακής, κοινωνικής ή άλλου είδους παροχής.

Σύμφωνα το άρθρο 103 του ν.4961/2022 (Α’ 146), το ΚΕ.Π.Α. εκδίδει τη Γ.Α.Π.Α. (Γνωστοποίηση Αποτελέσματος Πιστοποίησης Αναπηρίας), η οποία είναι δεσμευτική για τον e-Ε.Φ.Κ.Α. και τις υπηρεσίες του Δημοσίου. Η Γ.Α.Π.Α. ορίζει τη διάρκεια ισχύος της πιστοποίησης αναπηρίας και καταγράφει τις διαπιστωθείσες παθήσεις του ενδιαφερομένου, σύμφωνα με την κωδικοποίηση νόσων κατά ICD-10 και το ποσοστό ιατρικής αναπηρίας του, καθώς και τις συνταξιοδοτικές, επιδοματικές, κοινωνικές και οικονομικές παροχές ή κοινωνικές υπηρεσίες, οι οποίες προβλέπονται από τη νομοθεσία για τα άτομα με αναπηρία και για τις οποίες ο ενδιαφερόμενος πληροί τις απαιτούμενες ιατρικές προϋποθέσεις.

Μεγάλη σημασία ως προς την θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος με βάση πλείστες διατάξεις διαδραματίζει ο χαρακτηρισμός του προσώπου ως «ανίκανου για κάθε βιοποριστική εργασία» στην Γ.Α.Π.Α. Ειδικότερα, σε αρκετές διατάξεις της συνταξιοδοτικής νομοθεσίας περιλαμβάνεται ο όρος αυτός και επομένως η σχετική ιατρική κρίση είναι απαραίτητη προκειμένου είτε για τη συνταξιοδότηση με πολύ ευνοϊκούς όρους ασφαλισμένων που προστατεύουν τέκνα ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία ή των ιδίων των τέκνων στις περιπτώσεις χορήγησης σύνταξης θανάτου, προκειμένου να συνεχιστεί η καταβολή της σύνταξης και πέραν των ορίων ηλικίας που προβλέπονται για τα υγιή τέκνα. Οι σχετικές διατάξεις αναλύονται κατωτέρω και είναι οι εξής:

Α) Περ. δ της παρ. 3 του άρθρου 28 του α.ν. 1846, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 27 του ν.1902/1990 και τροποποιήθηκε με το άρθρο 144 του ν.3655/2008 (Α’58), με την οποία παρέχεται δυνατότητα λήψης πλήρους σύνταξης με τη συμπλήρωση του 55ου έτους και μειωμένης στο 50ο έτος σε ασφαλισμένη του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ με πρώτη ασφάλιση μέχρι 31.12.1992 μητέρα με παιδί ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία, η οποία έχει πραγματοποιήσει χρόνο ασφάλισης 5.500 ημερών και δεν λαμβάνει σύνταξη από το τέως ΙΚΑ- ΕΤΑΜ, το Δημόσιο, Ν.Π.Δ.Δ. ή άλλο οργανισμό κύριας ασφάλισης. Σημειώνεται ότι η εν λόγω διάταξη έχει παραμείνει ανεπηρέαστη από την αύξηση των ορίων ηλικίας με τον νόμο Κατρούγκαλου (Ν. 4336/2015).

Β) Παρ. 6 του άρθρου 24 του ν.2084/1992 με την οποία δίνεται αντίστοιχα η δυνατότητα σε ασφαλισμένη από 1.1.1993 οποιουδήποτε φορέα – εκτός δημοσίου, ΟΓΑ και ΝΑΤ – με παιδί ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία που έχει πραγματοποιήσει 6.000 ημέρες ασφάλισης να λάβει πλήρη σύνταξη γήρατος με τη συμπλήρωση του 55ου έτους και μειωμένη με τη συμπλήρωση του 50ου έτους. Ομοίως και αυτή η διάταξη έχει παραμείνει ανεπηρέαστη από την αύξηση των ορίων ηλικίας που επέφερε ο νόμος Κατρούγκαλου (Ν. 4336/2015). Οι ανωτέρω διατάξεις εφαρμόζονται και στους χήρους πατέρες αναπήρων παιδιών (παρ. 17 αρ. 10 ν. 3863/2010, ΑΊ15).

Γ) Περ. α της παρ. 1 του άρθρου 3 του ν. 2084/1992 (όπως έχει τροποποιηθεί δυνάμει του άρθρου 6 παρ. 7 περ. α του Ν. 3865/2010), δυνάμει της οποίας προβλέπεται η δυνατότητα συνταξιοδότησης των υπαλλήλων του δημοσίου τομέα που έχουν ανήλικα ή ενήλικα, αλλά ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία τέκνα (εφόσον η ανικανότητα κρίνεται με απόφαση ΑΣΥΕ), αρκεί η συμπλήρωση του 50ου έτους της ηλικίας τους, εφόσον έχουν 25ετή πλήρη πραγματική συντάξιμη υπηρεσία.

Δ) Παρ. 1 του άρθρου 12 του ν. 4387/2016, βάσει της οποίας τα τέκνα του θανόντος γονέα, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει τον χρόνο ασφάλισης που απαιτείται για τη συνταξιοδότησή του εξ ιδίου δικαιώματος ή ανικανότητας, δικαιούνται να λάβουν τη σύνταξή του υπό τις προϋποθέσεις ότι είναι άγαμα και ανίκανα για κάθε βιοποριστική εργασία, εφόσον η ανικανότητά τους επήλθε πριν τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας τους. Στην περίπτωση αυτή η σύνταξη εξακολουθεί να καταβάλλεται και μετά τη συμπλήρωση του 24ου έτους της ηλικίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι έχει καταργηθεί από τις γνωματεύσεις των ΚΕ.Π.Α. ο χαρακτηρισμός «Ανίκανος για κάθε βιοποριστικό επάγγελμα» και πλέον η κρίση από τις υγειονομικές επιτροπές ΚΕ.Π.Α. και ο χαρακτηρισμός «ανικανότητα για κάθε βιοποριστικό επάγγελμα/εργασία» εφαρμόζεται μόνο κατόπιν σχετικού αιτήματος από τον ασφαλιστικό φορέα της παροχής που έχει αιτηθεί ο ενδιαφερόμενος. Ο εν λόγω χαρακτηρισμός αποδίδεται μετά από πιστοποίηση αρμόδιας υγειονομικής επιτροπής και αφορά τα παιδιά με πολύ βαριά αναπηρία εφ’ όρου ζωής, μη αναστρέψιμης κατάστασης υγείας, συνήθως εκ γενετής, που εξαιτίας αυτής δεν δύνανται να βιοποριστούν ή καθίσταται υπέρμετρα δύσκολος ο βιοπορισμός τους από δική τους εργασία. Συνεπώς, η συγκεκριμένη κρίση από το ΚΕΠΑ είναι απαραίτητη, ώστε να διασφαλιστεί η ειδική αυξημένη προστασία που παρέχουν οι ανωτέρω διατάξεις στα άτομα της κατηγορίας αυτής.

Τέλος, επισημαίνεται ότι στις πιστοποιήσεις που προκύπτουν κατόπιν ηλεκτρονικής αίτησης από τις 16-09-2022 και μετά για αξιολόγηση από το ΚΕ.Π.Α. μέσω της Εθνικής Πύλης Αναπηρίας (Ε.Π.Α.), η εν λόγω κρίση αποτυπώνεται στη Γνωστοποίηση Αποτελέσματος Πιστοποίησης Αναπηρίας (Γ.Α.Π.Α.) με το ακόλουθο λεκτικό «Ο/Η αξιολογούμενος/η πληροί τα μη ασφαλιστικά / ιατρικά κριτήρια της παρ. 6 του άρθρου 24 του ν. 2084/1992, της περ. δ της παρ. 3 του άρθρου 28 του α.ν. 1846/1951 και συναφών διατάξεων» με σήμανση σε περίπτωση θετικής κρίσης «ΝΑΙ», σε περίπτωση αρνητικής κρίσης «ΟΧΙ», ενώ προσδιορίζεται και η ηλικία επέλευσης αυτής (όταν η κρίση είναι θετική) και όχι πλέον με το λεκτικό «Ανίκανος για κάθε βιοποριστικό επάγγελμα/εργασία».

*Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε πάσης φύσεως ζητήματα εργατικού και κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου (απολύσεις, οφειλή δεδουλευμένων αποδοχών, διεκδίκηση υπερωριών και πάσης φύσης εργατικών απαιτήσεων, άκυρη απόλυση, παράσταση σε πάσης φύσεως εργατικές διαφορές, καταμέτρηση ενσήμων, υπολογισμός ποσού σύνταξης, υποβολή αίτησης συνταξιοδότησης, συντάξεις γήρατος, αναπηρίας, θανάτου κ.ο.κ). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται βάσει Κώδικα περί Δικηγόρων η παροχή νομικών συμβουλών άνευ της ανάλογης αμοιβής (άρθρο 57 Ν. 4194/2013)*

Δάφνη I. Σιώπη

Δικηγόρος LLM

Γραφείο Θεσσαλονίκης:

Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη

Τ. 2313 079293, 6977 568673

Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr

Γραφείο Αθήνας:

Σόλωνος 134, Αθήνα

Τ. 211 0035843, 6977 568673

Ε. athens@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr