Ένας από τους βασικούς όρους της σύμβασης εργασίας είναι ο τόπος στον οποίο ο εργαζόμενος υποχρεούται να παρέχει τη συμφωνημένη εργασία του. Ο τόπος αυτός καθορίζεται από την ατομική σύμβαση εργασίας ή, εάν δεν ορίζεται, μπορεί να προκύπτει εμμέσως και από τη φύση της οφειλόμενης εργασίας, όταν εγγενές στοιχείο της αποτελεί η εκτέλεσή της σε διάφορους τόπους, όπως στην περίπτωση κατά την οποία ο μισθωτός έχει προσληφθεί ως περιοδεύων «πλασιέ». Εάν δεν ορίζεται ρητά στη σύμβαση ο τόπος παροχής της εργασίας, τότε με βάση τους ερμηνευτικούς κανόνες των άρθρων 173 και 200 του Αστικού Κώδικα, ως σιωπηρώς συμφωνημένος τόπος στον οποίο ο εργαζόμενος υποχρεούται να εκπληρώσει την παροχή του, κατά κανόνα, θα πρέπει να θεωρείται ο τόπος όπου είναι εγκατεστημένη η επιχείρηση.
Εάν ο εργαζόμενος απασχοληθεί πρόσκαιρα σε τόπο διαφορετικό από τον τόπο στον οποίο, σύμφωνα με τους όρους της αρχικής ή μεταγενέστερης σύμβασης ή ύστερα από μετάθεση, παρέχει τις υπηρεσίες του κατά τρόπο μόνιμο και συνήθη, τότε θεωρείται πως απασχολείται εκτός της έδρας της εργασίας του. Στο άρθρο 144 του Π.Δ. 80/2022 (Κώδικας Ατομικού Εργατικού Δικαίου) προβλέπεται ότι: «Στο υπαλληλικό, υπηρετικό και εργατοτεχνικό προσωπικό όλων εν γένει των επιχειρήσεων και εργασιών, εκτός από εκείνες για τις οποίες προβλέπουν ειδικές διατάξεις, το οποίο αποστέλλεται πρόσκαιρα για εργασία εκτός έδρας, καταβάλλεται, εκτός από τα οδοιπορικά έξοδα, και πρόσθετη αμοιβή για κάθε εκτός έδρας διανυκτέρευση, ίση με το εκάστοτε νόμιμο ημερομίσθιο ή με το 1/25 του εκάστοτε νόμιμου μηνιαίου μισθού για τους εργαζομένους που αμείβονται με μηνιαίο μισθό. Σε περίπτωση που στον αποστελλόμενο εκτός έδρας εργαζόμενο παρέχονται από τον εργοδότη τροφή και κατοικία στον τόπο εργασίας στον οποίο αποστέλλεται, καταβάλλεται σε αυτόν το 1/4 μόνο της ανωτέρω αποζημίωσης. Αν παρέχεται μόνο τροφή, καταβάλλεται το 1/2 αυτής και αν παρέχεται μόνο κατοικία, καταβάλλονται τα 4/5 αυτής».
Από το περιεχόμενο της ως άνω διάταξης, προκύπτει ότι προϋπόθεση για τη χορήγηση αποζημιώσεως για απασχόληση του μισθωτού εκτός έδρας είναι:
α) Η προσωρινή αποστολή του μισθωτού για απασχόληση εκτός της έδρας της μόνιμης εργασίας του. Ως προσωρινή εκτός έδρας αποστολή νοείται η μετακίνηση του μισθωτού εκτός του τόπου της επαγγελματικής εγκατάστασης του εργοδότη, στον οποίο παρέχει ο μισθωτός κατά τρόπο μόνιμο και συνήθη την εργασία του. Έτσι, αν η αποστολή εκτός έδρας έχει το χαρακτήρα της οριστικής και μόνιμης αλλαγής του τόπου εργασίας, ο μισθωτός δεν δικαιούται την παραπάνω αποζημίωση. Στην περίπτωση αυτή, ο μισθωτός μπορεί να προστατευθεί σύμφωνα με τις διατάξεις περί μονομερούς βλαπτικής μεταβολής των όρων της εργασιακής σύμβασης. Σε περίπτωση που ο μισθωτός έχει ως τόπο παροχής εργασίας όλη την Επικράτεια, οι μετακινήσεις του για την εκτέλεση των υπηρεσιών του δεν αποτελούν μετακινήσεις εκτός έδρας, καθώς αυτές έχουν μόνιμο και όχι πρόσκαιρο χαρακτήρα, στοιχείο αναγκαίο για την καταβολή της σχετικής αποζημίωσης.
β) Η διανυκτέρευση από τον μισθωτό εκτός έδρας της μόνιμης κατοικίας του. Ως διανυκτέρευση νοείται η παραμονή του μισθωτού σε ορισμένο μέρος, μακριά από την έδρα της μόνιμης εργασίας του, για όλη τη διάρκεια της νύκτας, από τη δύση μέχρι την ανατολή του ηλίου. Έχει, όμως, γίνει δεκτό από τη νομολογία ότι οφείλεται αποζημίωση εκτός έδρας και στην περίπτωση που ο μισθωτός παραμένει κατά το μεγαλύτερο μέρος της νύκτας μακριά από την έδρα του. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η αποζημίωση δεν οφείλεται όταν ο μισθωτός μετακινείται μεν εκτός της έδρας του, αλλά επιστρέφει σε αυτήν αυθυμερόν.
Εάν δεν συντρέχουν και οι δύο ανωτέρω προϋποθέσεις, δεν νομιμοποιείται ο μισθωτός να διεκδικήσει αποζημίωση για παροχή εργασίας εκτός έδρας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η ως άνω αποζημίωση υπολογίζεται επί του νομίμου μισθού. Ως νόμιμος μισθός θεωρείται αυτός που καθορίζεται από τον νόμο, τη συλλογική σύμβαση ή άλλον υποχρεωτικό κανόνα δικαίου (π.χ. κανονισμό με ισχύ νόμου) και περιλαμβάνει, εκτός από τον βασικό μισθό και τα νόμιμα επιδόματα, όχι όμως τα συμβατικά.
Οι διευθύνοντες υπάλληλοι, εκτός αντίθετης ρητής συμφωνίας με την ατομική τους σύμβαση, εξαιρούνται της αποζημιώσεως σε περίπτωση εκτός έδρας διανυκτέρευσής τους.
Θα πρέπει φυσικά να αναφερθεί ότι πέραν της ανωτέρω αποζημιώσεως, στον μισθωτό οφείλεται από πλευράς αμοιβής ό,τι θα ελάμβανε και αν απασχολούνταν στον συνήθη τόπο εργασίας του, δηλαδή αμοιβή υπερεργασίας αν στο τέλος της εβδομάδας η απασχόλησή του υπερβαίνει τις 40 ώρες και αμοιβή υπερωρίας αν η απασχόλησή του υπερβαίνει τις 8 ώρες ημερησίως όταν εφαρμόζεται εξαήμερο ή τις 9 ώρες αν εφαρμόζεται πενθήμερο πρόγραμμα εργασίας.
Η αποζημίωση μισθωτού για εκτός έδρας διανυκτέρευση δεν αποτελεί μισθό και δεν συμψηφίζεται με τυχόν καταβολή υπέρτερων των νομίμων αποδοχών. Η αποζημίωση αυτή δεν αποτελεί μισθό έναντι της εργασίας του μισθωτού, αλλά αποζημίωση, εκτός αν παρέχεται παγίως, ακόμη και για το χρόνο που ο μισθωτός δεν μετακινείται για παροχή εργασίας εκτός έδρας, οπότε προκύπτει συμφωνία μεταξύ εργοδότη και μισθωτού για την παροχή αυτή ως μισθού, ενώ δεν συμψηφίζεται με τυχόν καταβαλλόμενες μεγαλύτερες των κατωτάτων αποδοχές, εκτός αν υπάρχει αντίθετη περί αυτού συμφωνία των συμβαλλομένων.
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι για ορισμένες ειδικές κατηγορίες μισθωτών (όπως οι μηχανικοί, οι γεωπόνοι, οι οικοδόμοι, οι ηθοποιοί, οι υπάλληλοι ΔΕΗ, οι δημόσιοι υπάλληλοι, οιΗΗ, κλπ) ισχύουν ειδικές ρυθμίσεις, βάσει των οποίων δικαιούνται ειδικής και ευνοϊκότερης μεταχείρισης όσον αφορά στην αποζημίωση κατά την εκτός έδρας απασχόλησή τους.
Δάφνη I. Σιώπη
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr