Σύμφωνα με το άρθρο 1505 παρ. 1 του Αστικού κώδικα, το επώνυμο των παιδιών τους προσδιορίζουν και οι δύο (υποψήφιοι) γονείς με κοινή τους δήλωση που γίνεται πριν από τον γάμο είτε σε συμβολαιογράφο είτε στον αρμόδιο για την τέλεση του γάμου λειτουργό. Ο λειτουργός οφείλει να ζητήσει τη σχετική δήλωση. Κατά τη διατύπωση του νόμου, οι γονείς «υποχρεούνται» να προβούν στη δήλωση αυτή, ωστόσο ακόμη και αν αυτή για οποιονδήποτε λόγο παραλειφθεί, εφαρμόζεται το άρθρο 1505 παρ. 3 του Αστικού Κώδικα, όπως αυτό τροποποιήθηκε προσφάτως και δη με τον Ν. 5089/2024, το οποίο ορίζει ότι αν οι γονείς παραλείψουν να δηλώσουν το επώνυμο των παιδιών τους, τα παιδιά έχουν αυτοδικαίως σύνθετο επώνυμο, που αποτελείται από το επώνυμο και των δύο γονέων τους. Πρώτο μπαίνει το επώνυμο με αρχικό γράμμα που προηγείται στο αλφάβητο και αν το επώνυμο του ενός ή και των δύο γονέων είναι σύνθετο, το επώνυμο του παιδιού σχηματίζεται από το πρώτο από τα δύο επώνυμα.
Σε περίπτωση που οι γονείς προβούν στην σχετική δήλωση, αυτή είναι αμετάκλητη, πράγμα που σημαίνει ότι οι σύζυγοι δεν μπορούν να κάνουν νέα δήλωση και να καθορίσουν για το παιδί τους επώνυμο διαφορετικό από εκείνο που προσδιόρισαν πριν από τον γάμο. Το επώνυμο που διαλέγουν οι γονείς, ως κοινό για όλα τα παιδιά τους, μπορεί να είναι το επώνυμο του ενός από αυτούς ή σύνθετο επώνυμο, που θα αποτελείται από τα επώνυμα και των δύο γονέων, χωρίς να έχει σημασία ποιο θα προηγείται. Αν κάποιος από τους γονείς έχει περισσότερα από ένα επώνυμα, για τη σύνθεση του επωνύμου του παιδιού θα χρησιμοποιηθεί το ένα μόνο από αυτά (αδιάφορο ποιο), αφού στον νόμο ορίζεται ότι το επώνυμο του παιδιού σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερα από δύο επώνυμα. Η διάταξη, άλλωστε, του άρθρου 1505 του Αστικού Κώδικα είναι αναγκαστικού δικαίου, πράγμα που σημαίνει ότι οι γονείς δεν μπορούν εγκύρως να συμφωνήσουν τίποτε διαφορετικό από αυτά που προβλέπονται στο νόμο, όπως λ.χ. ότι το παιδί τους θα λάβει επώνυμο με τρία συνθετικό ή ξένο προς αυτούς κλπ.
Ζήτημα γεννιέται ως προς το τι συμβαίνει αν μεταβληθεί αργότερα το επώνυμο των γονέων και, συγκεκριμένα, αν η μεταβολή του επωνύμου των γονέων συνεπάγεται την αυτοδίκαιη μεταβολή του επωνύμου του παιδιού. Στο ερώτημα αυτό δίνει απάντηση η απόφαση υπ’ αριθμ. 42301/12167 της 28.6/12.7.1995 του Υπουργείου Εσωτερικών, κατά την οποία στην περίπτωση που το επώνυμο των ανηλίκων παιδιών είχε προσδιοριστεί με κοινή δήλωση των γονέων, για τη μεταβολή του ως συνέπεια της αλλαγής μέσω της διοικητικής οδού του επωνύμου των γονέων του, χρειάζεται η συναίνεση και των δύο γονέων. Αν, βέβαια, πρόκειται για παιδί που ήδη είχε πάρει (πριν από τον Ν. 5089/2024) το επώνυμο του πατέρα του κατά το παλιό άρθρο 1505 παρ. 3 ΑΚ και αλλάζει το επώνυμο του πατέρα ή αν πρόκειται για χωρίς γάμο γεννημένο παιδί που φέρει το επώνυμο της μητέρας του και αλλάζει το επώνυμο της μητέρας, το επώνυμο του παιδιού μεταβάλλεται αυτοδικαίως λόγω της μεταβολής του επωνύμου του γονέα, χωρίς να χρειάζεται οποιαδήποτε συναίνεση. Εξάλλου, κατά την ίδια πιο πάνω υπουργική απόφαση, πέρα από την αυτοδίκαιη μεταβολή του επωνύμου του παιδιού που είναι συνέπεια της μεταβολής του επωνύμου των γονέων, μπορεί να υποβληθεί αίτηση στο δήμαρχο για τη μεταβολή του ίδιου του επωνύμου του παιδιού, είτε από μέρους των γονέων όσο αυτό είναι ανήλικο, είτε και από το ίδιο μετά την ενηλικίωσή του, εφόσον συντρέχουν σοβαροί λόγοι.
Από την άλλη πλευρά, εφόσον το παιδί γεννιέται εκτός γάμου, αποκτά αυτοδικαίως το επώνυμο που έχει η μητέρα του κατά τον χρόνο της γέννησής του (άρθρο 1506 παρ. 1 ΑΚ). Ορίζεται, όμως, περαιτέρω ότι αν η μητέρα είναι παντρεμένη (εννοείται με άνδρα που δεν θεωρείται κατά τον νόμο πατέρας του παιδιού, είτε γιατί την παντρεύτηκε μετά τον τοκετό χωρίς η πατρότητά του να έχει αναγνωριστεί πριν ή μετά τον τοκετό, είτε γιατί την παντρεύτηκε μεν πριν από τη γέννηση του παιδιού, προσβλήθηκε όμως μεταγενέστερα η πατρότητά του, ο σύζυγος της μητέρας μπορεί να δώσει στο παιδί με συμβολαιογραφικό έγγραφο το δικό του επώνυμο στη θέση του έως τότε επωνύμου του παιδιού ή και επιπρόσθετα, αν συναινέσουν σε αυτό, κατά τον ίδιο τύπο η μητέρα και το παιδί.
Από την άλλη πλευρά, στην περίπτωση που μετά τη γέννηση τέκνου εκτός γάμου ακολουθήσει γάμος των γονέων του και από τότε βέβαια που ο γάμος αυτός θα συνδυαστεί με την αναγνώριση του παιδιού, ορίζεται ότι για τον καθορισμό του επωνύμου του ανηλίκου τέκνου θα εφαρμοστούν οι διατάξεις του άρθρου 1505 του Αστικού Κώδικα, επομένως το επώνυμο του παιδιού θα καθοριστεί με κοινή δήλωση και των δύο γονέων.
Τέλος, ο νόμος ρυθμίζει την περίπτωση που το παιδί που γεννιέται εκτός γάμου αναγνωρίζεται (είτε εκουσίως είτε δικαστικά) από τον πατέρα του. Στην περίπτωση αυτή, σύμφωνα με το άρθρο 1506 παρ. 3 του Αστικού Κώδικα, το ενήλικο παιδί ή, αν αυτό είναι ανήλικο, οι γονείς του ή και ένας από αυτούς ή ο επίτροπός του έχουν δικαίωμα μέσα σε ένα έτος από την αναγνώριση να προσθέσουν με δήλωση στον ληξίαρχο στο έως τότε επώνυμο του παιδιού, το επώνυμο του πατέρα και μόνο στην εξαιρετική περίπτωση που τη σχετική δήλωση συμφωνούν να κάνουν και οι δύο γονείς από κοινού είναι δυνατόν να προσδιορίζεται το επώνυμο του αναγνωρισμένου παιδιού με τον ίδιο τρόπο που προσδιορίζεται το επώνυμο των παιδιών που γεννιούνται σε γάμο, δηλαδή κατά το άρθρο 1505 του Αστικού Κώδικα.
*Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε πάσης φύσεως ζητήματα οικογενειακού δικαίου (επιμέλεια και διατροφή ανηλίκου τέκνου, παραχώρηση οικογενειακής στέγης, υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, διαζύγιο, αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα, υιοθεσίες, υποθέσεις ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής κ.ο.κ). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται βάσει Κώδικα περί Δικηγόρων η παροχή νομικών συμβουλών άνευ της ανάλογης αμοιβής (άρθρο 57 Ν. 4194/2013)*
Δάφνη I. Σιώπη
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr