Ένα από τα κυριότερα ερωτήματα που βασανίζουν όσους έχουν συμβληθεί ως εγγυητές σε τραπεζικές δανειακές συμβάσεις είναι το εάν έχουν την δυνατότητα να απαλλαγούν από τις υποχρεώσεις τους απέναντι στην Τράπεζα σε περίπτωση που ο πρωτοφειλέτης αδυνατεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του και, επομένως, η τράπεζα στρέφεται εναντίον τους. Με το παρόν άρθρο θα εκτεθούν οι δυνατότητες απαλλαγής του εγγυητή προβάλλοντας την «ένσταση ελευθερώσεως».
Το άρθρο 862 ΑΚ εισάγει ειδικό αποσβεστικό λόγο της δημιουργούμενης εκ της συμβάσεως εγγυήσεως ενοχής σε περίπτωση που η ικανοποίηση του δανειστή από τον πρωτοφειλέτη κατέστη αδύνατη από πταίσμα του (δανειστή). Η διάταξη αυτή αποτελεί εξειδίκευση της γενικής ρήτρας του άρθρου 288 ΑΚ, εκφράζοντας την ιδέα της προστασίας του εγγυητή, ο οποίος αναλαμβάνει την υποχρέωση να εκπληρώσει αλλότρια οφειλή, δηλαδή οφειλή ξένη προς αυτόν. Το γεγονός αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη διασφάλισης του αναγωγικού του δικαιώματος σε περίπτωση που υποχρεωθεί ο ίδιος να καταβάλει το χρέος, καθώς σε διαφορετική περίπτωση υφίσταται ο κίνδυνος να μετατεθεί στον εγγυητή η τελική ευθύνη που βαρύνει τον πρωτοφειλέτη. Λανθάνει, επομένως, στην προκείμενη ρύθμιση η αρχή της «μη ανατροπής του ξενικού χαρακτήρα» της σύμβασης εγγύησης, η οποία θα πρέπει να αποτελέσει και το τελολογικό υπόβαθρο κάθε ερμηνευτικού ζητήματος που συνδέεται με αυτήν.
Η δυνατότητα του εγγυητή να απαλλαγεί, προβάλλοντας την εκ του άρθρου 862 ΑΚ ένσταση ελευθερώσεως, δεν θα πρέπει να συνδέεται με ενδεχόμενη παραίτηση αυτού από την ένσταση διζήσεως, σύμφωνα με τα άρθρα 855 και 857 ΑΚ. Έτσι, παγίως γίνεται δεκτό ότι η ανατροπή του επικουρικού χαρακτήρας της εγγύησεως λόγω παραίτησης του εγγυητή από την ένσταση διζήσεως δεν τον καθιστά τελικό οφειλέτη του χρέους ούτε παραμερίζει τον χαρακτήρα της οφειλής του ως «ξενικής», με αποτέλεσμα να είναι σε κάθε περίπτωση δυνατή η εκ μέρους του προβολή της ένστασης ελευθερώσεως κατά το άρθρο 862 ΑΚ (Έτσι ενδεικτικώς ΑΠ 512/2008, ΝοΒ 2008. 2368˙ ΑΠ 1568/2009, ΔΕΕ 2010. 65˙ ΑΠ 377/2011, ΝΟΜΟΣ˙ ΠΠρΑθ 1568/2011, ΝΟΜΟΣ˙ ΜΠρΑθ 2389/2013, ΝΟΜΟΣ).
Για την απαλλαγή του εγγυητή δυνάμει του άρθρου 862 ΑΚ, πρέπει, όπως αναφέρθηκε, από πταίσμα του ίδιου του δανειστή, δηλαδή της τράπεζας, να έχει καταστεί αδύνατη η ικανοποίησή του από τον πρωτοφειλέτη. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι, πάντως, να υφίσταται αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της επιγενόμενης αδυναμίας εκπλήρωσης της οφειλής εκ μέρους του πρωτοφειλέτη και του πταίσματος του δανειστή. Η πταισματική συμπεριφορά του δανειστή, η οποία είναι δυνατόν να συνίσταται τόσο σε πράξη όσο και σε παράλειψη, μπορεί να είναι οποιουδήποτε βαθμού. Έτσι, ως πταίσμα νοείται ακόμη και η ελαφρά αμέλεια του δανειστή, η οποία μάλιστα σκόπιμο είναι να εκλαμβάνεται ευρέως, υπό την έννοια ότι θα πρέπει να περιλαμβάνεται σε αυτήν κάθε συμπεριφορά αυτού, η οποία κατ’ αντικειμενική κρίση καταδεικνύει μία αδιαφορία ως προς την επαρκή εξασφάλιση και είσπραξη της οφειλόμενης απαίτησης. Με βάση τα ανωτέρω, γίνεται δεκτό ότι αδυναμία ικανοποίησης του δανειστή από πταίσμα του υπάρχει, ιδίως, στις περιπτώσεις που ο πρωτοφειλέτης καθίσταται αναξιόχρεος κατόπιν της μακράς αδράνειας του δανειστή προς είσπραξη της απαίτησής του ή όταν ο τελευταίος παρέχει στον πρωτοφειλέτη συνεχείς πιστώσεις, χωρίς να ελέγξει εάν επαρκεί το ενεργητικό της περιουσίας του για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει (ΑΠ 262/1996, ΕλλΔνη 1997. 1083˙ ΑΠ 377/2011, ΝΟΜΟΣ˙ ΑΠ 419/2013, ΧρΙΔ 2013. 505˙ ΕφΘεσσ 2762/1996, ΔΕΕ 1996. 1175˙ ΕφΛαρ 82/2002, Δικογραφία 2003. 44˙ ΜΠρΑθ 2389/2013, ΝΟΜΟΣ˙ Ειρ Σικύωνος 271/2013, ΝΟΜΟΣ. Συναφές είναι και το υπ’ αριθ. 1684/15.12.2008 Πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη, δημοσιευμένο σε ΕφΑΔ 2009. 567).
Ωστόσο, η διάταξη του άρθρου 862 ΑΚ είναι ενδοτικού δικαίου, με αποτέλεσμα να είναι έγκυρη η παραίτηση του εγγυητή από το δικαίωμά του να προβάλει την ένσταση ελευθερώσεως. Όπως παγίως νομολογείται, όμως, η εν λόγω παραίτηση τελεί υπό την επιφύλαξη των όσων ορίζει το άρθρο 332 παρ. 1 ΑΚ και, συνεπώς, είναι ανίσχυρη σε περίπτωση που η πταισματική συμπεριφορά του δανειστή που οδήγησε στην αδυναμία ικανοποίησής του από τον πρωτοφειλέτη συνίσταται σε δόλο ή βαριά αμέλεια (Ενδεικτικώς: ΟλΑΠ 6/2000, ΔΕΕ 2000. 521˙ ΑΠ 377/2011, ΝΟΜΟΣ˙ ΑΠ 1850/2011, ΧρηΔικ 2012. 269˙ ΑΠ 419/2013, ΧρΙΔ 2013. 505˙ ΕφΘεσσ 1034/2013, ΕΕμπΔ 2014. 573˙ ΠΠρΑθ 1163/2011, ΝΟΜΟΣ˙ ΜΠρΑθ 2389/2013, ΝΟΜΟΣ).
Η ένσταση ελευθερώσεως εκ μέρους του εγγυητή μπορεί να προβληθεί είτε με άσκηση αγωγής εκ μέρους του με αντικείμενο την αναγνώριση της απαλλαγής του έναντι της τράπεζας, είτε ως λόγος ανακοπής κατά της τυχόν διαταγής πληρωμής που εκδίδει η τράπεζα κατά του εγγυητή. Η ένσταση αυτή αποτελεί ένα σημαντικό όπλο που έχει στα χέρια του ο εγγυητής, ώστε να επιτύχει με την κατάλληλο νομική καθοδήγηση την οριστική απαλλαγή του έναντι της τράπεζας.
*Το γραφείο μας διαθέτει εκτεταμένη εμπειρία σε υποθέσεις τραπεζικού δικαίου και ρύθμισης οφειλών (ανακοπές κατά διαταγής πληρωμής, αγωγές κατά τραπεζών, αίτηση υπαγωγής στον Νόμο Κατσέλη, εξωδικαστικές ρυθμίσεις δανείων, αγωγή για δάνεια σε ελβετικό φράγκο κλπ). Για περισσότερες πληροφορίες ή νομικές συμβουλές, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313079293 ή με email στο info@siopi-law.gr*
ΔΑΦΝΗ ΣΙΩΠΗ
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τηλ. 2313 079293, 6977 568673
E. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr
W. www.siopi-law.gr