Η διατροφή των ανηλίκων τέκνων αποτελεί μία από τις βασικότερες αιτίες που προκαλεί έριδες κα αντιπαραθέσεις μεταξύ των συζύγων σε περίπτωση διαζυγίου. Με το παρόν άρθρο, θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε συνοπτικά τι ισχύει νομικά για το ύψος της διατροφής, τον τρόπο υπολογισμού της και την προστασία που παρέχει ο νόμος σε περίπτωση που ο υπόχρεος της διατροφής αρνείται να την καταβάλει.
Καταρχήν, θα πρέπει να σημειωθεί ότι με τον όρο «διατροφή» νοείται το χρηματικό εκείνο ποσό πού απαιτείται για την κάλυψη των βιοτικών και άλλων αναγκών του ανηλίκου τέκνου, δηλαδή για τροφή, στέγαση, θέρμανση, ένδυση, υπόδηση, ψυχαγωγία και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη αυτού, καθώς και για την ανατροφή και την εκπαίδευση του (φροντιστήριο, ξένες γλώσσες, αθλητικές δραστηριότητες, σχολικά έξοδα κ.α).
Σύμφωνα με τον νόμο, αμφότεροι οι σύζυγοι έχουν υποχρέωση προς διατροφή των κοινών ανήλικων τέκνων τους, νομοθετική πρόβλεψη η οποία καθιερώθηκε λόγω της ισότητας των φύλων, με την επιφύλαξη της οικονομικής δυνατότητας του κάθε μέρους ως προς το καταβαλλόμενο ποσό. Μάλιστα, το άρθρο 1485 του Αστικού Κώδικα, καθιερώνει αμοιβαία υποχρέωση γενικά μεταξύ ανιόντων και καιόντων προς διατροφή.
Πιο συγκεκριμένα, στα άρθρα 1486 παρ. 2, 1487 εδάφιο β, 1488, 1489 παρ. 2 και 1490 θεσπίζεται η υποχρέωση των γονέων να διατρέφουν από κοινού τα ανήλικα τέκνα τους, ανάλογα με τις δυνάμεις του ο καθένας, εφόσον αυτά δεν μπορούν να διατρέφουν τον εαυτό τους από εισοδήματα ή εργασία.
Προκειμένου να υπολογιστεί η διατροφή ενός ανηλίκου τέκνου, η οποία δεν μπορεί να ξεπερνά το προσήκον μέτρο, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι συνθήκες ζωής στις οποίες μεγαλώνει και οι οποίες περιλαμβάνουν όλα τα αναγκαία και απαραίτητα έξοδα συντήρησής του και επιπλέον τα έξοδα για την ανατροφή, την επαγγελματική και την εν γένει εκπαίδευσή του. Υπό αυτά τα δεδομένα, θα πρέπει περαιτέρω, για να υπολογισθεί το ποσό της διατροφής, να αξιολογηθούν τα εισοδήματα και των δύο γονέων από οποιαδήποτε πηγή και στη συνέχεια να προσδιορισθούν οι ανάγκες του τέκνου. Καθοριστικό δε στοιχείο είναι οι συνθήκες της ζωής του τέκνου, δηλαδή οι όροι διαβιώσεως τούτου, χωρίς όμως να ικανοποιούνται οι παράλογες αξιώσεις.
Συνάγεται, επομένως, ότι δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος μαθηματικός τύπος για την εξεύρεση του ποσού της διατροφής που πρέπει να βαρύνει τον κάθε γονέα, αλλά για την εξεύρεση του ποσού της διατροφής και του μέτρου συνεισφοράς του κάθε συζύγου, λαμβάνονται υπόψη οι οικονομικές δυνάμεις των γονέων, το ήδη διαμορφωμένο βιοτικό επίπεδο του ανηλίκου τέκνου, καθώς και τις εν γένει περιστάσεις της διαβίωσής του, με γνώμονα πάντοτε το συμφέρον του.
Προκειμένου να επιδικαστεί διατροφή για λογαριασμό του ανηλίκου τέκνου, ο γονέας που ασκεί την επιμέλεια του τέκνου δύναται καταρχήν να αιτηθεί την παροχή προσωρινής έννομης προστασίας, με την κατάθεση αίτησης ασφαλιστικών μέτρων, ώστε να εκδοθεί άμεσα μία απόφαση που θα υποχρεώνει τον έτερο γονέα να καταβάλει διατροφή. Η αίτηση των ασφαλιστικών μέτρων για την επιδίκαση διατροφής κατατίθεται στην γραμματεία του κατά τόπον αρμόδιου Μονομελούς Πρωτοδικείου και ο δικαιούχος δύναται να αξιώσει από τον υπόχρεο διατροφή, προκειμένου να διασφαλίσει το δικαίωμά του σε σύντομο χρονικό διάστημα, αποδεικνύοντας ότι συντρέχει επείγουσα περίπτωση για την άμεση επιδίκαση του ποσού της διατροφής. Μαζί με την αίτηση των ασφαλιστικών ο δικαιούχος μπορεί να καταθέσει και αίτημα προσωρινής διαταγής, η οποία εκδίδεται από τον Πρόεδρο των Πρωτοδικών σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ώστε να υποχρεωθεί ο οφειλέτης της διατροφής να την καταβάλλει έως ότου εκδοθεί απόφαση επί της αίτησης των ασφαλιστικών μέτρων.
Σε μεταγενέστερο στάδιο, ο γονέας που ασκεί την επιμέλεια του ανηλίκου τέκνου θα πρέπει να ασκήσει αγωγή για επιδίκαση οριστικής διατροφής ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Μονομελούς Πρωτοδικείου. Η αγωγή για καταβολή διατροφής μπορεί, μάλιστα, να ασκηθεί από τον δικαιούχο γονέα μαζί με την αγωγή διαζυγίου και την αγωγή για ρύθμιση της επιμέλειας. Σημειωτέον ότι σε περίπτωση που εκδοθεί απόφαση ασφαλιστικών μέτρων, ο γονέας που ασκεί την επιμέλεια οφείλει υποχρεωτικά να καταθέσει τακτική αγωγή εντός εξήντα (60) ημερών από την επίδοση της απόφασης των ασφαλιστικών μέτρων που επιδικάζει προσωρινά διατροφή (άρθρο 729 παρ. 5 ΚΠολΔ). Αν δεν ασκηθεί τακτική αγωγή διατροφής εντός της ανωτέρω προθεσμίας, η απόφαση των ασφαλιστικών μέτρων, λόγω του προσωρινού χαρακτήρα της, παύει αυτοδικαίως να ισχύει και ο δικαιούχος μένει απροστάτευτος.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που ο υπόχρεος γονέας δεν καταβάλει την οφειλόμενη διατροφή, ο έτερος γονέας που έχει στα χέρια του δικαστική απόφαση διατροφής, μπορεί να προστατευθεί με ποικίλους τρόπους. Ειδικότερα, μπορεί αφενός να επισπεύσει αναγκαστική εκτέλεση σε βάρος της περιουσίας του υποχρέου, επιβάλλοντας κατάσχεση στην κινητή και ακίνητη περιουσία του, συμπεριλαμβανομένων και των τραπεζικών του καταθέσεων και αφετέρου να υποβάλει μήνυση για το αδίκημα της μη καταβολής διατροφής (άρθρο 358 ΠΚ). Η κίνηση της ποινικής διαδικασίας αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέσο προστασίας που λειτουργεί στην πράξη ιδιαίτερα αποθαρρυντικά για τους κακόπιστους υπόχρεους διατροφής, αφού σε πολλές περιπτώσεις, φοβούμενοι την ποινική τους καταδίκη, αναγκάζονται να συμμορφωθούν προς τις υποχρεώσεις τους. Αξίζει, μάλιστα, να σημειωθεί ότι, εφόσον ο υπόχρεος διατροφής καταδικαστεί συνολικά σε ποινή φυλάκισης μεγαλύτερη του ενός (1) έτους, (κάτι που είναι δυνατόν, αφού, όπως αναφέρθηκε, η παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής σε διαφορετικά διαστήματα καθιστά δυνατή την πολλαπλή του καταδίκη), το δικαστήριο δεν μπορεί να αναστείλει την έκτιση της ποινής και διατάσσει την μετατροπή της φυλάκισης σε χρηματική ποινή. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο υπόχρεος διατροφής καλείται να πληρώσει δυσθεώρητα ποσά, τα οποία βεβαιώνονται εναντίον του στην Δ.Ο.Υ., με σκοπό να αποφύγει την έκτιση της ποινής φυλάκισης, τα οποία συνήθως υπερβαίνουν κατά πολύ το οφειλόμενο ποσό της διατροφής. Το γεγονός αυτό ενεργεί συνήθως ως ένα ιδιαίτερα δραστικό μέσο πίεσης, καθώς ο υπόχρεος της διατροφής αναγκάζεται εκ των πραγμάτων να προβεί στην καταβολή του συνήθως μικρότερου ποσού της διατροφής, με σκοπό να γλιτώσει την καταβολή της χρηματικής ποινής που θα του επιβληθεί από το ποινικό δικαστήριο.
*Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε πάσης φύσεως υποθέσεις οικογενειακού δικαίου (επιμέλεια ανηλίκου τέκνου, διατροφή, διαζύγιο, υιοθεσίες κ.ο.κ). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται βάσει Κώδικα περί Δικηγόρων η παροχή νομικών συμβουλών άνευ της ανάλογης αμοιβής (άρθρο 57 Ν. 4194/2013)*
Δάφνη I. Σιώπη
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr