Είναι δυνατή η αλλαγή επωνύμου ενός προσώπου για ψυχολογικούς λόγους;

Ιδιαίτερα συχνά απευθύνονται στο γραφείο μας ενδιαφερόμενοι οι οποίοι επιθυμούν να μεταβάλουν το επώνυμό τους, επικαλούμενοι ψυχολογικούς λόγους, με συνηθέστερο αυτόν της διατάραξης ή της ανυπαρξίας σχέσεων με τον γονέα του οποίου το επώνυμο φέρουν. Πράγματι, είναι πολλές οι περιπτώσεις προσώπων που αισθάνονται απέχθεια και δυσαρέσκεια για το επώνυμό τους, διότι τους θυμίζει τον γονέα τους με τον οποίον δεν διατηρούν καλές σχέσεις ή ακόμη δεν διατηρούν και καθόλου σχέσεις, λόγω π.χ. εγκατάλειψης, έλλειψης ενδιαφέροντος κ.ο.κ. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται σε αυτές τις περιπτώσεις είναι εάν τα πρόσωπα αυτά έχουν νομικά την δυνατότητα να ζητήσουν την αλλαγή του επωνύμου τους ώστε να λάβουν το επώνυμο του έτερου γονέα τους ή ακόμη και κάποιο άλλο επώνυμο.

Καταρχήν, θα πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το Ν.Δ. 2573/1953, «… Η πρόσληψη και αλλαγή επωνύμου, καθώς και η πρόσληψης πατρωνύμου και μητρωνύμου σε παιδιά γεννηθέντα χωρίς νόμιμο γάμο των γονέων τους ή αγνώστων γονέων γίνεται με απόφαση του Νομάρχη». Στο Κεφάλαιο Γ΄ της εκδοθείσης κατ’ εξουσιοδότηση της ως άνω διατάξεως υπ’ αριθ. Φ.42301/12167/28-06-1995 απόφασης του Υφυπουργού Εσωτερικών (ΦΕΚ Β΄ 608), ορίζονται τα εξής: «1. Για την αλλαγή επωνύμου υποβάλλεται στο νομάρχη αίτηση του ενδιαφερομένου … στην οποία πρέπει να ορίζεται λεπτομερώς ο σκοπός για τον οποίο επιδιώκεται η μεταβολή και να δηλώνεται το επώνυμο του οποίου ζητείται η πρόσληψη. Η αίτηση αυτή απευθύνεται στο νομάρχη, στην περιφέρεια του οποίου υπάγεται ο δήμος ή η κοινότητα, στο μητρώο αρρένων ή το δημοτολόγιο του οποίου είναι γραμμένος ο ενδιαφερόμενος. … 2. Ο νομάρχης παραγγέλλει, με δαπάνη του ενδιαφερομένου, τη δημοσίευση περίληψης της αίτησης αλλαγής επωνύμου σε μία εφημερίδα από αυτές που εκδίδονται στην πρωτεύουσα ή την περιφέρεια του νομού, ή γειτονικού νομού. Η περίληψη πρέπει να περιέχει ακριβή σημείωση περί του ονόματος, επαγγέλματος, τόπου και έτους γέννησης και κατοικίας του ενδιαφερομένου, περί του επωνύμου, η απόκτηση του οποίου επιδιώκεται, ως και πρόσκληση σε κάθε αντιτιθέμενο στη ζητούμενη αλλαγή, όπως μέσα σε δεκαπέντε (15) ημέρες από της δημοσιεύσεως, υποβάλει στο Νομάρχη τις αντιρρήσεις του. 3. Μετά την πάροδο της προθεσμίας των δεκαπέντε (15) ημερών, ο νομάρχης εκδίδει αιτιολογημένη απόφαση με την οποία αποδέχεται ή απορρίπτει την αίτηση. Με την ίδια απόφαση, ο νομάρχης αποφαίνεται συγχρόνως και επί των αντιρρήσεων που τυχόν έχουν υποβληθεί κατά της ζητούμενης αλλαγής. Η απόφαση του νομάρχη με την οποία αποδέχεται τη ζητηθείσα αλλαγή επωνύμου, κοινοποιείται στις αρχές που τηρούν δημοτολόγιο και μητρώο αρρένων, στο γραφείο ποινικού μητρώου του οικείου Πρωτοδικείου, στην Εισαγγελία και Αστυνομικές Αρχές του τόπου κατοικίας του ενδιαφερόμενου και στον ενδιαφερόμενο για να την προσκομίσει στην Αστυνομική Αρχή του τόπου της κατοικίας του, κατά την έκδοση δελτίου ταυτότητος …». Η αρμοδιότητα του Νομάρχη μεταφέρθηκε, δυνάμει του Ν. 3852/2010, στα όργανα των οικείων Δήμων.

Στον νόμο δεν αναφέρονται οι λόγοι για τους οποίους επιτρέπεται η αλλαγή επωνύμου. Σύμφωνα με την υπ’ αριθ. Φ131360/22379/13 Εγκύκλιο του Υπουργείου Εσωτερικών, σοβαροί λόγοι που μπορούν να δικαιολογήσουν την αλλαγή του επωνύμου είναι ενδεικτικά οι κάτωθι: α) όταν το επώνυμο είναι κακόηχο ή ξενικό, β) όταν προκαλεί θυμηδία, γ) όταν είναι δυσχερές στην προφορά, δ) όταν είναι αντίθετο προς την αντίληψη της κοινωνίας περί ηθικής και ε) όταν είναι κακής φήμης, εξ αιτίας πράξεων άλλου προσώπου. Με βάση την εγκύκλιο αυτή, δεν φαίνεται να περιλαμβάνονται στους λόγους αλλαγής του επωνύμου οι ψυχολογικοί λόγοι, οι οποίοι αφορούν μία πολύ σημαντική μερίδα των προσώπων που ενδιαφέρονται να προβούν στην αλλαγή του επωνύμου τους.

Απάντηση στο ερώτημα εάν οι ψυχολογικοί λόγοι (όπως λ.χ. οι διαταραγμένες σχέσεις ενός προσώπου με τον γονέα του οποίου το επώνυμο φέρει) αρκούν για να δικαιολογήσουν την μεταβολή του επωνύμου με την διαδικασία που περιγράφηκε ανωτέρω, έρχεται να δώσει η υπ’ αριθμόν 3166/2017 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία δέχθηκε τα κάτωθι:

        «Από το άρθρο μόνο του ν.δ. 2573/1953, όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 9 του άρθρου 9 του ν. 2307/1995 και την εκδοθείσα κατ’ εξουσιοδότηση της ως άνω διατάξεως υπ’ αριθ. Φ. 42301/12167/28.6.1995 αποφάσεως του Υφυπουργού Εσωτερικών προκύπτει ότι το επώνυμο αποτελεί μεν στοιχείο της προσωπικότητας του ατόμου, πλην η πρόσκτηση ή η αλλαγή του δεν απόκειται στην ιδιωτική βούληση, αλλά ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη, ως θέμα συναπτόμενο με την ασφάλεια των συναλλαγών και των εννόμων εν γένει σχέσεων δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου του ατόμου, χωρεί δε κατ’ αρχήν διά της διοικητικής οδού. Το αρμόδιο διοικητικό όργανο (ο Δήμαρχος, σύμφωνα με την περ. 26 της παρ. ΙΙ του άρθρου 75 του κυρωθέντος με το άρθρο πρώτο του ν. 3463/2006 Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, όπως η περίπτωση αυτή προσετέθη με την παρ. 6 του άρθρου 94 του ν. 3852/2010) οφείλει σε κάθε περίπτωση, προπαντός, να εκτιμά τους λόγους που επικαλείται ο αιτών τη μεταβολή του επωνύμου του και να αποφαίνεται εν όψει της σοβαρότητας των λόγων αυτών, εάν ενδείκνυται ή όχι να εγκριθεί η ζητούμενη μεταβολή, αιτιολογώντας ειδικά, από την άποψη αυτή, την απόφασή του. Εξ άλλου, ο κατά τις διατάξεις του άρθρου 1505 ΑΚ προσδιορισμός του επωνύμου του τέκνου, είτε δια κοινής δηλώσεως των γονέων είτε εκ του νόμου, λόγω παραλείψεως δηλώσεως των γονέων, δεν αποκλείει τη μεταβολή του επωνύμου του τέκνου, με την αντικατάσταση του αρχικού επωνύμου με το επώνυμο του άλλου γονέα ή με την προσθήκη του επωνύμου και του άλλου γονέα, κατόπιν αιτήσεως του ιδίου του τέκνου ή, εφ’ όσον είναι ανήλικο, των γονέων του ως ασκούντων τη γονική μέριμνα και εκπροσωπούντων αυτό, σύμφωνα με τη διαδικασία και υπό τις προϋποθέσεις της ως άνω διατάξεως του άρθρου μόνου του ν.δ. 2573/1953, εφ’ όσον, δηλαδή, συντρέχουν σοβαροί λόγοι, οι οποίοι δικαιολογούν, κατά την αιτιολογημένη κρίση του αρμοδίου οργάνου, την αιτουμένη μεταβολή. Η ερμηνεία αυτή επιβάλλεται εν όψει της κατοχυρώσεως, με το άρθρο 5 παρ. 1 Σ., του δικαιώματος της ελεύθερης αναπτύξεως της προσωπικότητας. Εν προκειμένω, υποβλήθηκε αίτηση αντικατάστασης του επωνύμου με το επώνυμο του άλλου γονέα. Οι ψυχολογικοί λόγοι, τους οποίους επικαλέσθηκε η αιτούσα για τη μεταβολή του επωνύμου της, στηριζόμενοι στην πλήρη ανυπαρξία προσωπικής και συναισθηματικής επαφής με τον πατέρα της, η οποία οφείλετο στην εγκατάλειψη της οικογενειακής στέγης και στην μη επίδειξη ενδιαφέροντος εκ μέρους του τελευταίου για την ανάπτυξη σχέσεων με την αιτούσα, συνιστούν, κατ’ αρχήν, λόγους ικανούς να δικαιολογήσουν τη ζητηθείσα μεταβολή, λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι οι διατάξεις του άρθρου μόνου του ν.δ. 2573/1953 δεν προβλέπουν συγκεκριμένους λόγους που δικαιολογούν την εν λόγω μεταβολή».

Βάσει της ανωτέρω νομολογίας, θα πρέπει πλέον να θεωρείται ως επαρκής λόγος για την μεταβολή του επωνύμου η επίκληση ψυχολογικών λόγων. Ασφαλώς, βέβαια, κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή, πράγμα που σημαίνει ότι η δυνατότητα ή μη μεταβολής του επωνύμου θα πρέπει να συναρτάται πάντοτε με τις ιδιαίτερες συνθήκες και περιστάσεις της κάθε υπόθεσης.

*Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε υποθέσεις αλλαγής επωνύμου ή κύριου ονόματος. Για περισσότερες πληροφορίες ή νομικές συμβουλές, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313079293 ή με email στο info@siopi-law.gr*

Δάφνη I. Σιώπη

Δικηγόρος LLM

Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη

Τ. 2313 079293, 6977 568673

Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr