Ένα από τα συχνότερα ερωτήματα που μας υποβάλλουν οι εντολείς μας που επιθυμούν να λυθεί ο γάμος τους με διαζύγιο είναι εάν δικαιούνται κάποιο μέρος της περιουσίας που απέκτησε ο άλλος σύζυγος κατά την διάρκεια του γάμου και πώς μπορούν να το διεκδικήσουν.
Καταρχήν, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο του ελληνικού δικαίου ισχύει κατά την διάρκεια του γάμου το σύστημα του χωρισμού των περιουσιών των συζύγων (άρθρο 1397 ΑΚ), πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η περιουσία που αποκτά ο κάθε σύζυγος στο όνομά του, είτε πριν από τον γάμο είτε και κατά την διάρκεια αυτού, παραμένει ατομική, εκτός εάν οι σύζυγοι επιλέξουν να υπαχθούν στο σύστημα της κοινοκτημοσύνης. Επιθυμώντας να αμβλύνει τις ανισότητες που πιθανόν να δημιουργεί στην πράξη το σύστημα της περιουσιακής αυτοτέλειας για τον ασθενέστερο οικονομικά σύζυγο, ο νομοθέτης εισήγαγε την ειδική αξίωση της συμμετοχής στα αποκτήματα (άρθρο 1400 ΑΚ).
Ειδικότερα, για να γεννηθεί η αξίωση της συμμετοχής στα αποκτήματα θα πρέπει να έχει λυθεί ή ακυρωθεί ο γάμος ή να έχουν συμπληρωθεί τρία (3) χρόνια διάστασης. Περαιτέρω, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπήρξε επαύξηση της περιουσίας του ενός συζύγου κατά την διάρκεια του γάμου και στην επαύξηση αυτή να συνέβαλε με οποιονδήποτε τρόπο ο έτερος σύζυγος, ο οποίος ασκεί την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα. Η συμβολή μπορεί να λάβει ποικίλες μορφές, κατά τρόπο ώστε να λαμβάνεται υπόψη για την βασιμότητα της αξίωσης της συμμετοχής στα αποκτήματα κάθε μορφή συμπαράστασης και βοήθειας, είτε ψυχολογική είτε υλική, προς τον άλλο σύζυγο. Έτσι, ως συμβολή μπορεί να θεωρηθεί και η ενασχόληση του ενός συζύγου με το νοικοκυριό και την ανατροφή των τέκνων, η οποία επέτρεψε στον άλλο σύζυγο να ασχοληθεί με τις επαγγελματικές του δραστηριότητες και να επιτύχει με τον τρόπο αυτό την επαύξηση της περιουσίας του. Ο νόμος καθιερώνει μάλιστα τεκμήριο συμβολής, ανερχόμενο στο ένα τρίτο (1/3) της περιουσιακής επαύξησης, πράγμα που συνακόλουθα σημαίνει ότι εφόσον υπήρξε περιουσιακή επαύξηση για τον έναν σύζυγο, ο άλλος σύζυγος δικαιούται το 1/3 της επαύξησης αυτής, εκτός αν αποδείξει ότι η συμβολή του ήταν μεγαλύτερη (λ.χ. ίση με 1/2) ή εάν ο άλλος σύζυγος αποδείξει ότι η συμβολή του δικαιούχου των αποκτημάτων ήταν μικρότερη (λ.χ. ίση με 1/4).
Από την άλλη μεριά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ως περιουσιακή επαύξηση νοείται η διαφορά μεταξύ της αρχικής (δηλ. κατά το χρόνο τέλεσης του γάμου) και της τελικής (δηλ. κατά το χρόνο της αμετάκλητης λύσης του γάμου ή της συμπλήρωσης της τριετούς διάστασης ή κατ’ άλλη άποψη ο χρόνος της επίδοσης αγωγής διαζυγίου ή ο χρόνος έναρξης της τριετίας της διάστασης) καθαρής περιουσίας του συζύγου. Στην περιουσιακή επαύξηση δεν συνυπολογίζεται, πάντως, σύμφωνα με το άρθρο 1400 παρ. 3 ΑΚ, ό,τι απέκτησε ο σύζυγος από δωρεά, κληρονομία ή κληροδοσία, καθώς και με διάθεση αυτών που απέκτησε από τις εν λόγω αιτίες, καθώς στις περιπτώσεις αυτές είναι σαφές ότι η επαύξηση της περιουσίας δεν οφείλεται στην συμβολή του άλλου συζύγου.
Η αξίωση της συμμετοχής στα αποκτήματα είναι ενοχική αξίωση και καταρχήν χρηματική, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι η συμβολή του συζύγου στην περιουσιακή επαύξηση του έτερου συζύγου αποτιμάται χρηματικώς και γεννάται υπέρ αυτού αξίωση κατά του άλλου συζύγου να του καταβάλει το χρηματικό ποσό που αντιστοιχεί στην αποτίμηση της συμβολής του στην περιουσιακή επαύξηση. Ωστόσο, σύμφωνα με την ορθότερη άποψη, είναι δυνατόν ο δικαιούχος της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα να ζητήσει την παροχή αυτούσιων αντικειμένων, δηλαδή να ζητήσει την απόδοση αυτούσιων των περιουσιακών στοιχείων του έτερου συζύγου κατά το ποσοστό της συμβολής στην περιουσιακή επαύξηση.
Η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα παραγράφεται δύο χρόνια μετά την αμετάκλητη λύση ή ακύρωση του γάμου. Στην περίπτωση που ο γάμος δεν έχει λυθεί και οι σύζυγοι βρίσκονται απλώς σε διάσταση, σύμφωνα με την ορθότερη άποψη, η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα δεν παραγράφεται όσο διαρκεί η διάσταση και πρέπει και πάλι να παρέλθουν δύο έτη από την λύση ή ακύρωση του γάμου.
Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί ότι δεν είναι δυνατή η με οποιονδήποτε τρόπο παραίτηση του δικαιούχου συζύγου από την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα πριν από την λύση του γάμου. Έτσι, οποιαδήποτε σχετική συμφωνία των συζύγων είναι άκυρη και συνακόλουθα δεν έχει καμία νομική ισχύ, εκτός αν η συμφωνία έχει γίνει στο πλαίσιο έκδοσης συναινετικού διαζυγίου και διακανονισμού των συζύγων ενόψει της έκδοσης αυτού, οπότε και σύμφωνα με την άποψη τμήματος της θεωρίας, η παραίτηση στην περίπτωση αυτή πρέπει να θεωρηθεί έγκυρη. Αντίθετα, η παραίτηση από την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα μετά την λύση του γάμου είναι πλήρως έγκυρη και ισχυρή.
* Για περισσότερες πληροφορίες ή νομικές συμβουλές, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε με το γραφείο μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr*
Δάφνη I. Σιώπη
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr