Η ιατρική αδυναμία κυοφορίας ως προϋπόθεση για την προσφυγή στην διαδικασία της παρένθετης μητρότητας

Οι γενικοί όροι για την υποβολή σε οποιαδήποτε μέθοδο ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ΙΥΑ) τίθενται στα άρθρα 1455 – 1456 του Αστικού Κώδικα και περιλαμβάνουν:

– την ιατρική αδυναμία των υποβοηθούμενων προσώπων να τεκνοποιήσουν μέσω της φυσικής οδού,

– τη μη παρέλευση ενός συγκεκριμένου ηλικιακού ορίου για την υποβοηθούμενη γυναίκα,

– τη συναινετική εμπλοκή των υποβοηθούμενων ατόμων στις μεθόδους, αφού λάβουν αναλυτική ενημέρωση σχετικά με όλες τις παραμέτρους των τελευταίων.

Η προσφυγή, λοιπόν, στην διαδικασία της παρένθετης μητρότητας είναι επιτρεπτή αποκλειστικά στις περιπτώσεις όπου υφίσταται ιατρική αδυναμία κυοφορίας της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει τέκνο. Η εν λόγω γυναίκα θα πρέπει να μην είναι σε θέση να πραγματοποιήσει την κυοφορία είτε για βιολογικούς είτε για ψυχολογικούς λόγους. Στους πρώτους υπάγεται λ.χ. η απουσία μήτρας, οι συγγενείς ανωμαλίες διάπλασης και τα πολλαπλά ινομυώματα της μήτρας, οι ιατρικές παθήσεις που συνεπάγονται ότι η κυοφορία και ο τοκετός επιφέρει κίνδυνο ζωής για την επίδοξη μητέρα, η λήψη εμβρυοτοξικής αγωγής εξαιτίας νόσου της ίδιας, το ενδεχόμενο του πρόωρου τοκετού και το σύνδρομο Asherman. Στους δεύτερους υπάγονται οι αποβολές που δεν συνδέονται με οργανική αιτία, αλλά σχετίζονται με το άγχος ή άλλους παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν αρνητικά την κυοφορία.
Επιπρόσθετα, η προσφυγή σε δανεική μήτρα είναι επιτρεπτή στην περίπτωση που δεν υφίσταται ιατρική αδυναμία κυοφορίας, εφόσον ελλοχεύει ο κίνδυνος μετάδοσης σοβαρής ασθένειας στο τέκνο μέσω της κυοφορίας του ίδιου από την γυναίκα που το επιθυμεί. Σε κάθε περίπτωση, αποκλείεται η προσφυγή στην παρένθετη μητρότητα για οποιοδήποτε άλλον λόγο εκτός της ιατρικής αναγκαιότητας (μια γυναίκα δεν επιτρέπεται λ.χ. να χρησιμοποιήσει μια δανεική μήτρα για λόγους αισθητικής).

Γίνεται, μάλιστα, δεκτό ότι δεν έχει σημασία εάν η γυναίκα που επιθυμεί το παιδί έχει ήδη τεκνοποιήσει μέσω της προσφυγής σε κάποια από της μεθόδους της ΙΥΑ ή της φυσικής οδού (στη δεύτερη περίπτωση η αδυναμία για την κυοφορία επέρχεται σε ένα μεταγενέστερο στάδιο της ζωής της κοινωνικής μητέρας). Ωστόσο, αυτή η τελευταία παραδοχή ανατράπηκε νομολογιακά πολύ πρόσφατα με την έκδοση της υπ’ αριθμόν 487/2023 απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Πατρών, η οποία δέχτηκε ότι το δικαίωμα στην αναπαραγωγή τίθεται υπό περιορισμούς, όπως οι περιορισμοί που περιλαμβάνονται στα άρθρα 1455 ΑΚ, 2 § 3 εδ. β΄ και 4 § 1 του ν. 3305/2005. Ο πρώτος από αυτούς τους περιορισμούς είναι η ιατρική αναγκαιότητα και προβλέπεται κατά πρώτο λόγο στο άρθρο 1455 § 1 εδ. 1 ΑΚ, που ορίζει ότι η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή επιτρέπεται μόνο για να αντιμετωπίζεται η αδυναμία απόκτησης παιδιών με φυσικό τρόπο, δηλαδή η στειρότητα ή για να αποφεύγεται η μετάδοση στο παιδί σοβαρής ασθένειας ή για να διατηρείται η γονιμότητα, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ιατρικής αναγκαιότητας. Η διατύπωση αυτή του άρθρου έχει ως σκοπό να θεωρείται η φυσική αναπαραγωγή ως προτεραιότητα και η τεχνητή αναπαραγωγή ως επικουρική, όταν δηλαδή η πρώτη δεν μπορεί να επιτευχθεί. Στο πλαίσιο αυτό, τέθηκε το ζήτημα αν ως ιατρική αδυναμία κυοφορίας θα πρέπει να θεωρηθεί και αυτή που τυχόν επήλθε μετά από την απόκτηση τέκνου ή τέκνων από τη γυναίκα που επιθυμεί να αποκτήσει (ένα ακόμα) παιδί. Το Πολυμελές Πρωτοδικείο Πατρών έκρινε ότι μία τέτοια αδυναμία βρίσκεται έξω από το βεληνεκές του ν. 3089/2002, που επιδιώκει ακριβώς να ρυθμίσει την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, όταν αυτή δεν είναι δυνατή χωρίς υποβοήθηση. Δέχθηκε, λοιπόν, το Δικαστήριο ότι εφόσον η πρόσβαση στις μεθόδους υποβοήθησης είναι κατ’ εξαίρεση ανεκτή και επικουρική (όχι εναλλακτική) μέθοδος για την απόκτηση τέκνων, η επιγενόμενη αδυναμία απόκτησης τέκνων, δηλαδή η αδυναμία που εμφανίστηκε μετά την απόκτηση τέκνου, βρίσκεται εκτός βεληνεκούς των διατάξεων που προβλέπουν την παρένθετη μητρότητα, με τις οποίες επί της ουσίας επιδιώκεται η θεραπεία της ατεκνίας. Έτσι, δεν χορήγησε την αιτούμενη δικαστική άδεια στην αιτούσα, για τον λόγο ότι αυτή είχε ήδη ένα παιδί, παρά το γεγονός ότι επικαλέστηκε την επιγενόμενη αδυναμία κυοφορίας.

*Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε πάσης φύσεως ζητήματα οικογενειακού δικαίου (επιμέλεια και διατροφή ανηλίκου τέκνου, παραχώρηση οικογενειακής στέγης, υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, διαζύγιο, αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα, υιοθεσίες, υποθέσεις ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής κ.ο.κ). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται βάσει Κώδικα περί Δικηγόρων η παροχή νομικών συμβουλών άνευ της ανάλογης αμοιβής (άρθρο 57 Ν. 4194/2013)*

Δάφνη I. Σιώπη

Δικηγόρος LLM

Γραφείο Θεσσαλονίκης:

Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη

Τ. 2313 079293, 6977 568673

Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr

Γραφείο Αθήνας:

Σόλωνος 134, Αθήνα

Τ. 2110035843, 6977568673

E. athens@siopi-law.gr