Στις μέρες μας πολλά είναι τα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας και προσπαθούν να τα αντιμετωπίσουν με διάφορους τρόπους που προσφέρει η ιατρική επιστήμη, ένας εκ των οποίων είναι και η προσφυγή στην μέθοδο της παρένθετης μητρότητας. Το γραφείο μας, έχοντας ασχοληθεί εκτεταμένα με περιπτώσεις ιατρικής υποβοήθησης στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, παραθέτει τις νομικές συμβουλές του για το εν λόγω ζήτημα.
Η εξέλιξη της βιοτεχνολογίας έχει συντελέσει στη διάσπαση της βιολογικής μητρότητας, με την έννοια ότι άλλη μπορεί να είναι η κυοφόρος γυναίκα που γεννά το παιδί και άλλη η γυναίκα στην οποία ανήκει το γονιμοποιημένο ωάριο, κάτι που ονομάζεται διπλή βιολογική μητρότητα. Υπάρχουν δύο περιπτώσεις διπλής βιολογικής μητρότητας: 1) η περίπτωση χρήσης ξένου ωαρίου, στην οποία αυτή που επιθυμεί την απόκτηση ενός τέκνου είναι και η κυοφόρος μητέρα, η οποία όμως δεν έχει δικά της ωάρια και για αυτό παίρνει από μια άλλη γυναίκα και 2) η περίπτωση της παρένθετης μητρότητας, στην οποία η γυναίκα που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί έχει δικά της ωάρια, αλλά «δανείζεται» τη μήτρα μιας ξένης γυναίκας για να κυοφορήσει εκείνη το γονιμοποιημένο ωάριο, καθώς η πρώτη αδυνατεί να φέρει εις πέρας μια εγκυμοσύνη.
Στην τελευταία περίπτωση, γίνεται λόγος για μερική υποκατάστατη μητρότητα η οποία είναι καθ’ όλα επιτρεπτή από το δίκαιό μας. Απαγορεύεται, όμως, η πλήρης υποκατάστατη μητρότητα, όπου η γυναίκα που επιθυμεί να αποκτήσει τέκνο έχει πρόβλημα τόσο με τα ωάριά της όσο και με την διαδικασία της κυοφορίας, καθώς θεωρείται ότι αυτό προσκρούει στα χρηστά ήθη (179 ΑΚ). Βέβαια, ο νόμος επιτρέπει σε αυτές τις γυναίκες να αποκτήσουν παιδί εφόσον από μία ξένη γυναίκα δανειστούν τα ωάρια και η κυοφορία γίνει από μια τρίτη γυναίκα.
Η παρένθετη μητρότητα, δηλαδή η μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων στο σώμα μιας άλλης γυναίκας και η κυοφορία από αυτήν, καθίσταται επιτρεπτή μόνο με τη χορήγηση δικαστικής άδειας που παρέχεται πριν από τη μεταφορά, στη γυναίκα που επιθυμεί την απόκτηση του παιδιού, όπως ορίζει ρητά το άρθρο 1458 του Αστικού μας Κώδικα. Αρμόδιο δικαστήριο για την χορήγηση της συγκεκριμένης άδειας είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο στην περιφέρεια του οποίου έχει τη συνήθη διαμονή της η αιτούσα ή εκείνη που θα κυοφορήσει το τέκνο, κατά την ειδική διαδικασία των διαφορών από την οικογένεια, τον γάμο και την ελεύθερη συμβίωση (άρθρα 592 επ. ΚΠολΔ).
Για να χορηγήσει το δικαστήριο την εν λόγω άδεια είναι αναγκαίο να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: 1) η γυναίκα που επιθυμεί το παιδί πρέπει να μην μπορεί να κυοφορήσει, γεγονός που πρέπει να είναι ταυτοποιημένο ιατρικώς, αφού είναι απαραίτητη η ύπαρξη ιατρικής αναγκαιότητας για να ευδοκιμήσει η αίτηση για χορήγηση άδειας για παρένθετη μητρότητα, 2) η γυναίκα που θα αναλάβει να κυοφορήσει το γονιμοποιημένο ωάριο πρέπει να είναι, όσον αφορά την κατάσταση της υγείας της, κατάλληλη για κυοφορία, 3) πρέπει να προσκομίζεται στο δικαστήριο έγγραφη και χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία των μερών, δηλαδή τόσο των προσώπων που επιθυμούν το παιδί όσο και της κυοφόρου γυναίκας, ώστε να εξασφαλίζεται η ωριμότητα που απαιτείται για ένα τόσο σοβαρό και λεπτό ζήτημα, 4) τα γονιμοποιημένα ωάρια δεν πρέπει να ανήκουν στην γυναίκα, στης οποίας τη μήτρα θα εμφυτευθούν και τέλος 5) σύμφωνα με το άρθρο 8 του ν. 3089/2002, η γυναίκα που επιθυμεί το παιδί και η κυοφόρος γυναίκα πρέπει να έχουν την μόνιμη κατοικία τους στην Ελλάδα. Ελλείψει των παραπάνω όρων, η αίτηση για χορήγηση άδειας απορρίπτεται από το Δικαστήριο.
Αναφορικά με τη συγγένεια που δημιουργείται από την εφαρμογή της ανωτέρω μεθόδου ιατρικής υποβοήθησης της ανθρώπινης αναπαραγωγής, το άρθρο 1464 του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι μητέρα του τέκνου που θα γεννηθεί τεκμαίρεται αυτή, στην οποία χορηγήθηκε η δικαστική άδεια, δηλαδή η γυναίκα που επιθυμεί,αλλά αδυνατεί να αποκτήσει τέκνο για ιατρικούς λόγους και όχι η κυοφόρος γυναίκα. Το τεκμήριο αυτό ανατρέπεται σύμφωνα με τα ειδικότερα αναφερόμενα στη δεύτερη παράγραφο του ιδίου άρθρου. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι το τεκμήριο ανατρέπεται με αγωγή προσβολής της μητρότητας που ασκείται μέσα σε προθεσμία έξι μηνών από τον τοκετό, είτε από την τεκμαιρόμενη μητέρα, είτε από την κυοφόρο γυναίκα, εφόσον αποδειχθεί ότι το τέκνο κατάγεται βιολογικά από την τελευταία. Η προσβολή γίνεται από τη δικαιούμενη γυναίκα αυτοπροσώπως ή από ειδικό πληρεξούσιό της ή ύστερα από άδεια του δικαστηρίου, από τον νόμιμο αντιπρόσωπό της. Με την αμετάκλητη δικαστική απόφαση που δέχεται την αγωγή το τέκνο έχει αναδρομικά από τη γέννησή του μητέρα τη γυναίκα που το κυοφόρησε.
Συνοψίζοντας, οι ενδιαφερόμενοι να προσφύγουν στην μέθοδο της παρένθετης μητρότητας θα πρέπει να έχουν υπόψη τους ότι είναι απαραίτητο να απευθυνθούν σε εξειδικευμένο με ζητήματα οικογενειακού δικαίου νομικό σύμβουλο, ο οποίος θα μπορέσει να τους καθοδηγήσει αποτελεσματικά ως προς την τήρηση όλων των απαραίτητων προϋποθέσεων που θέτει ο νόμος για την γέννηση τέκνου μέσω παρένθετης μητέρας.
* Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία στον χειρισμό πάσης φύσεως υποθέσεων οικογενειακού δικαίου και, μεταξύ άλλων, και υποθέσεων που σχετίζονται με την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή. Για περισσότερες πληροφορίες ή συμβουλές, μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr*
Δάφνη I. Σιώπη
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr