Σύμφωνα με τον ελληνικό αστικό κώδικα, μετά τον θάνατο κάποιου προσώπου η περιουσία του περιέρχεται στους κληρονόμους του (είτε τα συγγενικά του πρόσωπα είτε τα πρόσωπα που αναφέρονται στην διαθήκη του), τα οποία έχουν το δικαίωμα να αποποιηθούν την κληρονομιά αν δεν την επιθυμούν εντός προθεσμίας τεσσάρων (4) μηνών από τον θάνατο του διαθέτη (ή από την δημοσίευση της διαθήκης του, αν υπάρχει) εφόσον είναι κάτοικοι Ελλάδος και εντός προθεσμίας ενός (1) έτους από τον θάνατο του διαθέτη (ή από την δημοσίευση της διαθήκης του, αν υπάρχει) εφόσον είναι κάτοικοι εξωτερικού.
Η δήλωση της αποποίησης γίνεται στον Γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς δηλαδή στο Ειρηνοδικείο, στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την κατοικία του και, αν δεν είχε κατοικία ούτε διαμονή, το Ειρηνοδικείο της Πρωτεύουσας του Κράτους. Αν η αποποίηση έγινε ενώπιον αναρμοδίου δικαστηρίου, τότε είναι άκυρη.
Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην κληρονομιαία περιουσία εντάσσεται ως ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο τόσο το ενεργητικό της (περιουσιακά στοιχεία), όσο και το παθητικό της (δηλαδή οφειλές και χρέη του κληρονομούμενου). Έτσι, μοναδική διέξοδος για το πρόσωπο – κληρονόμο που δεν επιθυμεί να κληρονομήσει τα χρέη του θανόντος είναι η αποποίηση της κληρονομιάς, η οποία πρέπει να γίνει εντός των προαναφερόμενων χρονικών ορίων. Εάν ο κληρονόμος δεν αποποιηθεί την κληρονομία εντός των συγκεκριμένων χρονικών ορίων, θεωρείται ότι την αποδέχεται σιωπηρά.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, ωστόσο, στις οποίες τα πρόσωπα που καλούνται ως κληρονόμοι, είτε επειδή δεν γνωρίζουν ότι πρέπει να αποποιηθούν την κληρονομία εντός τεσσάρων (4) μηνών, είτε επειδή δεν γνώριζουν ότι ο θανών είχε χρέη, παραλείπουν να προβούν στην προσήκουσα δήλωση αποποίησης κληρονομίας ενώπιον της γραμματείας του αρμόδιου Δικαστηρίου, με αποτέλεσμα να αποδεχθούν σιωπηρά την κληρονομιαία περιουσία και συνακόλουθα και τα χρέη του θανόντος. Στις περιπτώσεις αυτές, μοναδική διέξοδος για το πρόσωπο που αποδέχθηκε σιωπηρά την κληρονομία είναι να ζητήσει δικαστικώς την ακύρωση της σιωπηρής αποδοχής του.
Ειδικότερα, ο Έλληνας νομοθέτης προέβλεψε στο άρθρο 1857 του Αστικού Κώδικα τη δυνατότητα για άσκηση αγωγής ακύρωσης της πλασματικής αποδοχής, που επήλθε με την άπρακτη παρέλευση της τετράμηνης προθεσμίας που προβλέπεται για την αποποίηση. Σύμφωνα με το άρθρο 1857 παρ. 2 του Αστικού Κώδικα, η αποδοχή που οφείλεται σε πλάνη κρίνεται κατά τις διατάξεις για τις δικαιοπραξίες. Για την υπαγωγή, χρήσιμα καθίστανται τα άρθρα 140 και 141 ΑΚ.
Συνεπώς, ο κληρονόμος που δεν κάνει αποποίηση κληρονομιάς εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας, ουσιαστικά προβαίνει σε σιωπηρή αποδοχή, η οποία περιλαμβάνεται στην έννοια της δικαιοπραξίας, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 140 ΑΚ. Αν αυτή η πλασματική αποδοχή εκ μέρους του κληρονόμου δε συμφωνεί, από ουσιώδη πλάνη, με την βούλησή του, τότε θεμελιώνεται δυνατότητα ακύρωσης της σιωπηρής αποδοχής που επήλθε.
Από τις προαναφερόμενες νομικές διατάξεις, προκύπτει ότι η αποδοχή της κληρονομίας που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας αποποίησης μπορεί να προσβληθεί από τον κληρονόμο λόγω πλάνης, όταν η με τον τρόπο αυτό συναγόμενη κατά πλάσμα του νόμου αποδοχή δεν συμφωνεί με τη βούλησή του, όταν αυτή αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή της κληρονομιάς, ώστε ο κληρονόμος αν γνώριζε την αληθινή κατάσταση ως προς το σημείο αυτό, δεν θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αποποίησης. Η εσφαλμένη δε γνώση ή άγνοια, που δημιουργεί τη μεταξύ βούλησης και δήλωσης διάσταση, η οποία όταν είναι ουσιώδης θεμελιώνει δικαίωμα προσβολής της δήλωσης λόγω πλάνης, μπορεί να οφείλεται και σε άγνοια ή εσφαλμένη γνώση των προαναφερόμενων νομικών διατάξεων για την αποδοχή της κληρονομίας. Υπάρχει δε πλάνη περί το δίκαιο της αποδοχής της κληρονομίας και όταν ο κληρονόμος τελεί σε άγνοια που ανάγεται: α) στο σύστημα της κτήσης της κληρονομίας κατά τον Αστικό Κώδικα, που επέρχεται αμέσως μετά το θάνατο ου κληρονομούμενου, οπότε η προθεσμία του άρθρου 1847 ΑΚ δεν αρχίζει, γιατί η άγνοια αποκλείει την γνώση της επαγωγής της κληρονομίας και β) σε άγνοια μόνο της ύπαρξης της προθεσμίας του άρθρου 1847 ΑΚ προς αποποίηση ή της κατά το άρθρο 1850 ΑΚ νομικής σημασίας της παρόδου της προθεσμίας αυτής άπρακτης. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1857 παρ. 3 του Αστικού Κώδικα, ορίζεται ότι η πλάνη αναφορικά με το ενεργητικό ή το παθητικό της κληρονομίας δεν θεωρείται ουσιώδης. Έτσι, δεν αρκεί ο κληρονόμος να επικαλεστεί ότι δεν γνώριζε την ύπαρξη των χρεών του κληρονομουμένου, αλλά πρέπει να επικαλεστεί και να αποδείξει ότι δεν γνώριζε ότι πρέπει να αποποιηθείτην κληρονομία εντός της νόμιμης προθεσμίας των τεσσάρων (4) μηνών.
Αξίζει να τονιστεί ότι η άσκηση αγωγής με αίτημα την ακύρωση της πλασματικής αποδοχής κληρονομίας πρέπει να λάβει χώρα εντός έξι (6) μηνών από τότε που ο κληρονόμος έπαυσε να τελεί σε κατάσταση πλάνης (άρθρο 1857 παρ. 2 ΑΚ).
*Το γραφείο μας έχει μεγάλη εμπειρία σε ζητήματα κληρονομικού δικαίου (αποποίηση κληρονομιάς από ανήλικο, δημοσίευση διαθηκών, προσβολή διαθήκης, νόμιμη μοίρα, ακύρωση πλασματικής αποδοχής κληρονομίας κ.ο.κ). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται βάσει Κώδικα περί Δικηγόρων η παροχή νομικών συμβουλών άνευ της ανάλογης αμοιβής (άρθρο 57 Ν. 4194/2013)*
Δάφνη I. Σιώπη
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr