Ι. Έννοια εργατικού ατυχήματος
Εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική ασθένεια είναι εκείνο που συμβαίνει στον εργαζόμενο κατά την εκτέλεση της εργασίας ή με αφορμή αυτή και το οποίο οφείλεται σε αιφνίδιο και βίαιο γεγονός, που συνεπάγεται ανικανότητα για εργασία για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των τεσσάρων ημέρων ή ακόμα και θάνατο του εργαζομένου, εφόσον το ατύχημα δεν προκλήθηκε με πρόθεση από τον ίδιο τον παθόντα (άρθρο 1 του Ν. 551/1915). Χρήσιμο είναι, λοιπόν, να διασαφηνίσουμε όλες τις προϋποθέσεις του νόμου γύρω από αυτή τη βασική έννοια του εργατικού δικαίου.
Αναλυτικότερα, βίαιο γεγονός συνιστά κάθε έκτακτη και αιφνίδια επίδραση εξωτερικού παράγοντα, που δεν έχει σχέση με την οργανική κατάσταση ή παθολογική προδιάθεση του εργαζόμενου. Η επίδραση αυτή μπορεί να έχει σαν αιτία την επιβάρυνση των όρων εργασίας κάτω από απρόβλεπτες και έκτακτες συνθήκες. Αυτό είναι απαραίτητο να βρίσκεται σε αιτιώδη σχέση, δηλαδή σχέση αιτίου με αιτιατό, με την εργασία, κατά τη διάρκεια της οποίας λαμβάνει χώρα. Για παράδειγμα, ενδεικτικές περιπτώσεις που δέχτηκε η ελληνική νομολογία ως εργατικό ατύχημα είναι: το οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου που προκλήθηκε από ασυνήθιστους όρους εργασίας και δυσμενείς συνθήκες, ο,τιδήποτε αποτελεί επιδείνωση προϋπάρχουσας ασθένειας, που προκλήθηκε από υπέρμετρη προσπάθεια που κατέβαλε ο εργαζόμενος κατά την εκτέλεση της εργασίας του κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, όπως επίσης και ατύχημα που συνέβη εξαιτίας ανάθεσης βαριάς εργασίας σε μη αποθεραπευθέντα εργαζόμενο. Συνεπώς προϋπάρχουσα ασθένεια, η οποία εκδηλώνεται ή επιδεινώνεται κατά την εκτέλεση της εργασίας κάτω από κανονικές συνθήκες δεν αποτελεί εργατικό ατύχημα.
Στις σχετικές διατάξεις του εργατικού δικαίου προβλέπονται τρεις κατηγορίες ατυχήματος, ήτοι:
- Εκείνα που συμβαίνουν κατά την εκτέλεση της εργασίας σαν άμεση συνέπεια αυτής (τραυματισμός του εργαζομένου από μηχάνημα, πτώση κατά την εκτέλεση της εργασίας).
- Εκείνα που συμβαίνουν με αφορμή την εργασία, δηλαδή εκτός του τόπου και του χρόνου εργασίας, με την προϋπόθεση να έχουν έστω και έμμεση σχέση με την εργασία (κατά την μετάβαση στην εργασία ή κατά την ενέργεια μιας πράξης προς το συμφέρον του εργοδότη, ακόμα και χωρίς την εντολή του, ή κατά την διάρκεια της μεσημβρινής διακοπής στον τόπο της εργασίας κατά την προσέλευση ή αναχώρηση και για χρονικό διάστημα μιας ώρας αντίστοιχα).
- Εκείνα που οφείλονται σε επαγγελματική ασθένεια (αυτές που οφείλονται στις επιδράσεις των συνθηκών εργασίας, όπως αναλυτικά αναφέρονται στον Κανονισμό Ασθένειας του ΙΚΑ και ευρύτερα κάθε επιδείνωση προϋπάρχουσας ασθένειας που συνέβη λόγω εξακολούθησης της αυτής εργασίας αποτελεί επίσης εργατικό ατύχημα).
ΙΙ. Υποχρέωση Αναγγελίας:
Κάθε ατύχημα που γίνεται κατά την εκτέλεση της εργασίας ή με αφορμή αυτή και έχει σαν αποτέλεσμα τον τραυματισμό ή την αδυναμία για την συνέχιση της εργασίας ή το θάνατο του ασφαλισμένου, αναγγέλλεται υποχρεωτικά στον ΕΦΚΑ από τον εργοδότη ή τον αντιπρόσωπο του, από τον παθόντα ασφαλισμένο και σε περίπτωση αδυναμίας του ή θανάτου του, από τα πρόσωπα που αποκτούν δικαίωμα απ’ αυτό, από τον γιατρό που έδωσε τις πρώτες βοήθειες και κάθε υπάλληλο του ΕΦΚΑ, επίσης και από οποιοδήποτε τρίτο που έλαβε γνώση. Η δήλωση μπορεί να είναι γραπτή ή προφορική και συντάσσεται από την αρμόδια Υπηρεσία. Η δήλωση γίνεται στο πλησιέστερο προς τον τόπο που συνέβη το ατύχημα υποκατάστημα του ΕΦΚΑ. Αν εκεί δεν εδρεύει Υποκατάστημα του ΕΦΚΑ, η δήλωση γίνεται στην Αστυνομική Αρχή, η οποία την διαβιβάζει στο πλησιέστερο Υποκατάστημα του ΕΦΚΑ. Με την αναγγελία εργατικού ατυχήματος εξομοιώνεται κάθε αίτηση, δήλωση που υποβάλλεται σε Υπηρεσία του ΕΦΚΑ, εφόσον σε αυτή μνημονεύεται συγκεκριμένα το ατύχημα και ταυτόχρονα περιγράφονται τα περιστατικά τα οποία συνιστούν εργατικό ατύχημα. Η προθεσμία αναγγελίας ατυχήματος στον ΕΦΚΑ είναι πέντε (5) μέρες από το ατύχημα. Ο γιατρός όμως και κάθε υπάλληλος του ΕΦΚΑ πρέπει να το αναγγείλουν το ατύχημα μέσα σε 24 ώρες από τότε που έλαβαν γνώση.
ΙΙΙ. Υποχρεώσεις Εργοδότη:
Σύμφωνα με τον Ν.3850/2010 (άρθρο 43), ο εργοδότης οφείλει:
α) Να αναγγέλλει στις αρμόδιες Επιθεωρήσεις Εργασίας, στις πλησιέστερες αστυνομικές αρχές και στις αρμόδιες υπηρεσίες του ασφαλιστικού οργανισμού στον οποίο υπάγεται ο εργαζόμενος, εντός 24 ωρών, όλα τα εργατικά ατυχήματα και εφόσον πρόκειται περί σοβαρού τραυματισμού ή θανάτου, να τηρεί αμετάβλητα όλα τα στοιχεία που δύνανται να χρησιμεύσουν για εξακρίβωση των αιτίων του ατυχήματος.
β) Να τηρεί ειδικό βιβλίο ατυχημάτων στο οποίο να αναγράφονται τα αίτια και η περιγραφή του ατυχήματος και να το θέτει στη διάθεση των αρμόδιων αρχών. Τα μέτρα που λαμβάνονται για την αποτροπή επανάληψης παρόμοιων συμβάντων, καταχωρούνται στο ειδικό βιβλίο των άρθρων 14 και 17.
γ) Να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχημάτων που είχαν ως συνέπεια για τον εργαζόμενο ανικανότητα εργασίας μεγαλύτερη των τριών εργάσιμων ημερών.
IV. Δικαιώματα Εργαζομένων ή συγγενικών προσώπων σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής ασθένειας:
Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, οι παροχές του εργαζόμενου σε περίπτωση ατυχήματος διαφέρουν ανάλογα με το εάν είναι ασφαλισμένος στον ΕΦΚΑ ή όχι.
Έτσι ο εργαζόμενος δικαιούται:
- Ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη:
Εάν ο εργαζόμενος δεν είναι ασφαλισμένος στον ΕΦΚΑ, τα έξοδα ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης υποχρεώνεται να τα πληρώσει ο εργοδότης.
Εάν ο εργαζόμενος είναι ασφαλισμένος στον ΕΦΚΑ, ο εργοδότης απαλλάσσεται από τα έξοδα αυτά και ο εργαζόμενος καλύπτεται από τον ΕΦΚΑ για τις παροχές αυτές.
- Εφάπαξ αποζημίωση όταν δεν είναι ασφαλισμένος στον ΕΦΚΑ:
Οι μη ασφαλισμένοι στον ΕΦΚΑ δικαιούνται, σύμφωνα με τον Ν. 551/1915, εφάπαξ αποζημίωση από τον εργοδότη, η οποία κυμαίνεται, ανάλογα με τον βαθμό ανικανότητας για εργασία (πλήρης διαρκής ανικανότητα, μερική διαρκής, πλήρης πρόσκαιρη, μερική πρόσκαιρη, θάνατος). Οι παραπάνω αξιώσεις παραγράφονται μετά από παρέλευση 3 ετών από το ατύχημα. Λαμβανομένου υπόψη ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων είναι ασφαλισμένοι σε ασφαλιστικό φορέα, οι διατάξεις του Ν. 551/1915 εφαρμόζονται πολύ περιορισμένα και δη στις ελάχιστες περιπτώσεις ατυχημάτων μη ασφαλισμένων προσώπων ή σε περίπτωση που το ατύχημα οφείλεται σε δόλο του εργοδότη (περίπτωση επίσης εξαιρετικά σπάνια).
- Αποδοχές από τον εργοδότη – Επίδομα ασθενείας:
Ο εργαζόμενος δικαιούται κατά το διάστημα της ανικανότητας επίδομα ασθενείας από τον ΕΦΚΑ και το υπόλοιπο του μισθού του από τον εργοδότη για διάστημα 15 ημερών, εάν έχει υπηρεσία μικρότερη του έτους ή 1 μηνός για υπηρεσία πάνω από έτος.
- Συνταξιοδότηση λόγω ατυχήματος από τον ΕΦΚΑ:
Αν το εργατικό ατύχημα προκάλεσε αναπηρία του παθόντος χορηγείται σε αυτόν σύνταξη αναπηρίας, ανεξάρτητα από οποιαδήποτε χρονική προϋπόθεση, έστω κι αν έχει μία μόνο ημέρα ασφάλισης στον ΕΦΚΑ.
- Αποζημίωση για ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη (ΑΚ 932):
Όλοι οι εργαζόμενοι ανεξάρτητα αν είναι ασφαλισμένοι ή όχι στον ΕΦΚΑ, εφόσον υποστούν εργατικό ατύχημα που οφείλεται σε πταίσμα, δόλο ή αμέλεια, του εργοδότη ή των προσώπων του ή αν υπάρχει παράβαση των διατάξεων για τους όρους υγιεινής και ασφάλειας, δικαιούνται χρηματική αποζημίωση για ηθική βλάβη. Σε περίπτωση θανάτου, η αποζημίωση επιδικάζεται στα μέλη της οικογένειας (ψυχική οδύνη). Το ποσό της αποζημίωσης εξαρτάται από το βαθμό της βλάβης και ρυθμίζεται από το δικαστήριο. Οι αξιώσεις αυτές παραγράφονται 5 χρόνια μετά το ατύχημα. Ο εργοδότης, επίσης, υποχρεούται στην περίπτωση αυτή να καταβάλει στον ΕΦΚΑ κάθε δαπάνη από τη χορήγηση ασφαλιστικών παροχών στον παθόντα ασφαλισμένο.
V. Ποινικές κυρώσεις εργοδότη
Η σπουδαιότητα της επέλευσης ενός εργατικού ατυχήματος διαφαίνεται από την επιβολή κυρώσεων στην περίπτωση της παραβίασης από τον εργοδότη των διατάξεων της νομοθεσίας για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων και των κανονιστικών πράξεων που εκδίδονται με εξουσιοδότηση εκείνης, με βάση το άρθρο 72 του Ν. 3850/2010. Ειδικότερα, αν ο εργοδότης παραβιάσει τις διατάξεις εκ προθέσεως, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών ή με χρηματική ποινή τουλάχιστον 900 ευρώ ή και με τις δύο αυτές ποινές, ενώ αν τις παραβιάσει εξ αμελείας, τιμωρείται με φυλάκιση ή με χρηματική ποινή.
VI. Διοικητικές κυρώσεις εργοδότη
Επιπλέον, αν ένας εργοδότης δεν τηρήσει τις διατάξεις του νόμου για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων του, είναι δυνατό να υποστεί και διοικητικές κυρώσεις, όπως ορίζει το άρθρο 71 του Ν. 3850/2010. Ειδικότερα, με αιτιολογημένη πράξη του αρμόδιου Προϊσταμένου Κέντρου Πρόληψης Επαγγελματικού Κινδύνου ή του ελέγξαντος Ειδικού Επιθεωρητή Εργασίας και ύστερα από πρόσκληση προς τον εργοδότη για παροχή εξηγήσεων και, συγκεκριμένα, κινδυνεύει είτε με την επιβολή προστίμου από πεντακόσια ευρώ για κάθε παράβαση, είτε με προσωρινή διακοπή της λειτουργίας συγκεκριμένης παραγωγικής διαδικασίας ή τμήματος ή τμημάτων ή του συνόλου της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης, που διαθέτει για χρονικό διάστημα μέχρι έξι ημερών ή ακόμη και μεγαλύτερο, κατόπιν απόφασης του Υπουργού Εργασίας, ο οποίος ύστερα από αιτιολογημένη εισήγηση του αρμόδιου επιθεωρητή εργασίας, μπορεί να επιβάλει ακόμη και οριστική διακοπή επί των ανωτέρω.
* Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε πάσης φύσεως ζητήματα εργατικού και κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου (απολύσεις, οφειλή δεδουλευμένων αποδοχών, διεκδίκηση υπερωριών και πάσης φύσης εργατικών απαιτήσεων, καταμέτρηση ενσήμων, υποβολή αίτησης συνταξιοδότησης, συντάξεις γήρατος, αναπηρίας, θανάτου κ.ο.κ). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται βάσει Κώδικα περί Δικηγόρων η παροχή νομικών συμβουλών άνευ της ανάλογης αμοιβής (άρθρο 57 Ν. 4194/2013)*
Δάφνη I. Σιώπη
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr