Ένα από τα πιο επίκαιρα θέματα εργατικού δικαίου, ειδικά στη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 αλλά και μετά, είναι η τηλεργασία, που αποτελεί μία νέα μορφή οργάνωσης της εργασίας και μία άτυπη σχέση εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, με βάση το άρθρο 67 του Nόμου 4808/2021, τηλεργασία είναι η εξ αποστάσεως παροχή εξαρτημένης εργασίας του εργαζόμενου και με τη χρήση της τεχνολογίας, δυνάμει της σύμβασης πλήρους, μερικής, εκ περιτροπής ή άλλης μορφής απασχόλησης, η οποία θα μπορούσε να παρασχεθεί και από τις εγκαταστάσεις του εργοδότη.
Αδιαμφισβήτητα, η τηλεργασία προσφέρει μεγαλύτερη ελευθερία στη διαμόρφωση της σχέσης του χρόνου εργασίας με τον ελεύθερο χρόνο του εργαζόμενου. Ωστόσο, συχνά είναι ρευστά τα όρια μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής, αφού υπάρχει ο κίνδυνος να μειωθεί ο χρόνος αμειβόμενης εργασίας και να διευρυνθεί ο χρόνος δέσμευσης του εργαζόμενου, κάτι που προκαλούσε την αρνητική στάση των συνδικαλιστικών οργανώσεων μέχρι πρότινος.
Με την ρύθμιση του άρθρου 5 του Ν. 3846/2010 και πρόσφατα του άρθρου 67 του Ν. 4808/2021, άρχισε να δημιουργείται ένα πιο συγκεκριμένο πλαίσιο προστασίας και βελτίωσης της θέσης του τηλεργαζόμενου. Ειδικότερα, ορίστηκε μετά την τελευταία τροποποίηση ότι η τηλεργασία διακρίνεται από τα εξής χαρακτηριστικά:
- Συμφωνία των μερών για την τηλεργασία:
Για την παροχή της τηλεργασίας απαιτείται συμφωνία του εργαζόμενου και του εργοδότη, η οποία μπορεί να γίνει κατά την πρόσληψη ή κατά τη διάρκεια της σύμβασης με τροποποίησή της και, ακολούθως, υπάρχει η δυνατότητα επανόδου του τηλεργαζόμενου στο προηγούμενο καθεστώς εργασίας.
- Κατ’ εξαίρεση μονομερής επιβολή της τηλεργασίας:
Ο εργοδότης δε δικαιούται να επιβάλει μονομερώς την τηλεργασία στον εργαζόμενο και η άρνησή του να την αποδεχτεί δεν μπορεί να στοιχειοθετήσει βάσιμο λόγο απόλυσης ή να οδηγήσει σε οποιαδήποτε δυσμενή συνέπεια για τον εργαζόμενο.
Ωστόσο, κατ’ εξαίρεση, ως προσωρινό μέτρο μπορεί να εφαρμοστεί η τηλεργασία κατόπιν απόφασης του εργοδότη, εφόσον συντρέχει λόγος προστασίας της δημόσιας υγείας.
Από την άλλη πλευρά, τηλεργασία μπορεί να επιβληθεί και μετά από αίτηση του εργαζόμενου, σε περίπτωση τεκμηριωμένου κινδύνου της υγείας του, ο οποίος θα αποφευχθεί αν εργάζεται μέσω τηλεργασίας και όχι στις εγκαταστάσεις του εργοδότη και για όσο χρόνο διαρκεί ο κίνδυνος αυτός. Σε περίπτωση που ο εργοδότης διαφωνεί, ο εργαζόμενος μπορεί να προσφύγει στην Επιθεώρηση Εργασίας για να επιλύσει τη διαφορά. Εκκρεμεί η έκδοση ΚΥΑ που θα καθορίζει τις παθήσεις, τα νοσήματα ή τις αναπηρίες του εργαζόμενου, που μπορούν να τεκμηριώσουν τον κίνδυνο της υγείας του, καθώς και τα δικαιολογητικά, τους αρμόδιους φορείς και τη διαδικασία για την τεκμηρίωση του κινδύνου αυτού.
- Γνωστοποίηση των όρων εργασίας:
Όπως ορίζει το Π.Δ. 156/1994, ο εργοδότης οφείλει να γνωστοποιήσει στον τηλεργαζόμενο τους νέους όρους εργασίας με οποιοδήποτε πρόσφορο τρόπο, εντός οκτώ ημερών από την έναρξη της τηλεργασίας (άρθρο 67 παρ. 5 Ν. 4808/2021), ήτοι: α. το δικαίωμα αποσύνδεσης, β. την ανάλυση του πρόσθετου κόστους, με το οποίο επιβαρύνεται περιοδικώς ο τηλεργαζόμενος από την τηλεργασία, ιδίως το κόστος των τηλεπικοινωνιών, του εξοπλισμού και της συντήρησης του και τους τρόπους κάλυψής του από τον εργοδότη, γ. τον αναγκαίο για την παροχή της εργασίας εξοπλισμό, τον οποίο διαθέτει ο τηλεργαζόμενος ή του παρέχει ο εργοδότης και τις διαδικασίες τεχνικής υποστήριξης, συντήρησης και αποκατάστασης των βλαβών του εξοπλισμού αυτού, δ. οποιουσδήποτε περιορισμούς στη χρήση του εξοπλισμού ή εργαλείων πληροφορικής, όπως το διαδίκτυο και τις κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασής τους, ε. συμφωνία περί τηλετοιμότητας, τα χρονικά όρια αυτής και τις προθεσμίες ανταπόκρισης του εργαζόμενου, στ. τους όρους υγιεινής και ασφάλειας της τηλεργασίας και τις διαδικασίες αναγγελίας εργατικού ατυχήματος που ο τηλεργαζόμενος τηρεί, σύμφωνα με την παρ. 9 και ζ. την υποχρέωση για προστασία των επαγγελματικών δεδομένων, καθώς και των προσωπικών δεδομένων του τηλεργαζόμενου και τις ενέργειες και διαδικασίες που απαιτούνται για την εκπλήρωση της υποχρέωσης αυτής.
- Επιβάρυνση του εργοδότη με το κόστος παροχής τηλεργασίας:
Ο εργοδότης αναλαμβάνει όλο το κόστος το σχετιζόμενο με την παροχή τηλεργασίας, τις επικοινωνίες και τον εξοπλισμό, καθώς επίσης αποκαθιστά τις δαπάνες επισκευής του εξοπλισμού που χρησιμοποιείται για την τηλεργασία. Η χρηματική αποκατάσταση του κόστους καλύπτεται σε μηνιαία βάση από τον εργοδότη και αποτελεί εκπιπτέα δαπάνη για την εργοδοτική επιχείρηση (αρ. 67 παρ. 4). Το ελάχιστο ποσό της παρ. 4 του άρθρου 67 του ν. 4808/2021 ορίζεται σε μηνιαία βάση ως εξής, κατά περίπτωση: α) ως ελάχιστο μηνιαίο κόστος χρήσης του οικιακού χώρου εργασίας ορίζεται το ποσό των δεκατριών (13) ευρώ, β) ως ελάχιστο κόστος επικοινωνιών ορίζεται το ποσό των δέκα (10) ευρώ, γ) ως ελάχιστο κόστος συντήρησης του εξοπλισμού ορίζεται το ποσό των πέντε (5) ευρώ. Το ποσό της περ. β) δεν καταβάλλεται, σε περίπτωση που ο εργοδότης καλύπτει το σχετικό κόστος απευθείας, μέσω χωριστής σύμβασης με τον πάροχο διαδικτύου κινητής και σταθερής τηλεφωνίας. Το ποσό της περ. γ) δεν καταβάλλεται, σε περίπτωση που η τηλεργασία παρέχεται με εξοπλισμό που παρέχει ο εργοδότης. Σε περίπτωση που η τηλεργασία παρασχεθεί για λιγότερες από είκοσι δύο (22) ημέρες ανά μήνα, λόγω παροχής της εργασίας στο χώρο του εργοδότη, άδειας, απεργίας κ.λπ., καταβάλλεται το ένα εικοστό δεύτερο (1/22) των δαπανών, που ισχύουν κατά περίπτωση, ανά ημέρα εργασίας.
- Χρόνος εργασίας:
Η συμφωνία για την τηλεργασία μεταξύ των μερών μεταβάλλει μόνο τον τρόπο, με τον οποίο εκτελείται η εργασία, γιατί κατά τα λοιπά η σύμβαση δε θίγεται ως προς τους όρους της, είτε είναι πλήρους είτε μερικής απασχόλησης, και τα χρονικά όρια της εργασίας, τα οποία ισχύουν ως έχουν, με τη μόνη διαφορά ότι στην τηλεργασία είναι δυσκολότερος ο έλεγχος της τήρησής τους.
- Αρχή της ίσης μεταχείρισης:
Επειδή η τηλεργασία αποτελεί μία από τις ευέλικτες μορφές εργασίας στις οποίες, όπως γίνεται αντιληπτό, υπάρχει πιο έντονα ο κίνδυνος ο τηλεργαζόμενος να υφίσταται δυσμενέστερη μεταχείριση σε σύγκριση με τους εργαζόμενους στις εγκαταστάσεις, προβλέπεται στο άρθρο 67 παρ. 7 του Ν. 4808/2021 ότι οι τηλεργαζόμενοι έχουν ίδια δικαιώματα και ίδιες υποχρεώσεις με εκείνους ως προς όλους τους όρους εργασίας, με την επιφύλαξη διαφοροποιήσεων που οφείλονται στη φύση της τηλεργασίας.
- Προστασία των προσωπικών δεδομένων:
Λόγω της δυνατότητας μεγαλύτερης διείσδυσης στον ιδιωτικό χώρο και χρόνο του τηλεργαζόμενου, η επιχείρηση οφείλει να τον ενημερώνει με πλήρη διαφάνεια αναφορικά με τους όρους εκτέλεσης αλλά και τους κινδύνους της τηλεργασίας, λαμβάνοντας τα κατάλληλα οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και, τέλος, να διασφαλίζει ότι τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που τυγχάνουν επεξεργασίας περιορίζονται μόνο σε όσα είναι αναγκαία για το σκοπό της επεξεργασίας και διατηρούνται για το χρονικό διάστημα που απαιτείται κατά περίπτωση για την επίτευξη του σκοπού αυτού. Ο έλεγχος της απόδοσης του εργαζόμενου από τον εργοδότη πρέπει να γίνεται με τρόπο που σέβεται τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα του εργαζόμενου και απαγορεύεται η χρήση κάμερας (webcam) για τον έλεγχο της απόδοσής του (αρ. 67 παρ. 8 Ν. 4808/2021). (Περισσότερα για την υποχρέωση σεβασμού των προσωπικών δεδομένων του εργαζομένου από τον εργοδότη μπορείτε να διαβάσετε εδώ).
- Υγεία και ασφάλεια στην τηλεργασία – Δικαίωμα αποσύνδεσης:
Ο εργοδότης οφείλει να πληροφορεί τον τηλεργαζόμενο για την πολιτική της επιχείρησης ως προς την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, ήτοι τις προδιαγραφές του χώρου εργασίας τηλεργασίας, τους κανόνες χρήσης των οθονών οπτικής απεικόνισης, τα διαλείμματα, τα οργανωτικά και τεχνικά μέσα και κάθε άλλο αναγκαίο στοιχείο. Από την άλλη, ο τηλεργαζόμενος οφείλει να εφαρμόζει τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία, όπως και να τηρεί το ωράριο εργασίας του. Τεκμαίρεται μάλιστα ότι ο χώρος τηλεργασίας πληροί τις παραπάνω προδιαγραφές και ότι ο τηλεργαζόμενος τηρεί τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας ( αρ. 67 παρ. 9).
Περαιτέρω, πρώτη φορά νομοθετείται το δικαίωμα αποσύνδεσης, με σκοπό να μη διαταράσσεται ο χρόνος πραγματικής ανάπαυσης (αρ. 67 παρ. 10 Ν. 4808/2021), το οποίο συνίσταται στο δικαίωμα του τηλεργαζόμενου να απέχει πλήρως από την εργασία και να μην απαντά σε οποιασδήποτε μορφής επικοινωνία εκτός ωραρίου και κατά τη διάρκεια των νόμιμων αδειών του.
* Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε πάσης φύσεως ζητήματα εργατικού και κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου (απολύσεις, οφειλή δεδουλευμένων αποδοχών, διεκδίκηση υπερωριών και πάσης φύσης εργατικών απαιτήσεων, άκυρη απόλυση, παράσταση σε πάσης φύσεως εργατικές διαφορές, καταμέτρηση ενσήμων, υπολογισμός ποσού σύνταξης, υποβολή αίτησης συνταξιοδότησης, συντάξεις γήρατος, αναπηρίας, θανάτου κ.ο.κ). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi–law.gr. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται βάσει Κώδικα περί Δικηγόρων η παροχή νομικών συμβουλών άνευ της ανάλογης αμοιβής (άρθρο 57 Ν. 4194/2013)*
Δάφνη I. Σιώπη
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr