Δικαστική συμπαράσταση είναι η κατάσταση, στη οποία τίθεται ένα πρόσωπο μέσω δικαστικής αποφάσεως λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής ή λόγω σωματικής αναπηρίας, εφόσον αδυνατεί εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του, καθώς και λόγω ασωτίας, τοξικομανίας ή αλκοολισμού, εφόσον εκθέτει στον κίνδυνο της στέρησης τον εαυτό του, το σύζυγο του, τους κατιόντες ή τους ανιόντες του (1666 ΑΚ).
Η δικαστική συμπαράσταση σύμφωνα με το άρθρο 1667 του Αστικού Κώδικα αποφασίζεται από το δικαστήριο και η σχετική αίτηση μπορεί να υποβληθεί από: α) τον ίδιο τον πάσχοντα, β) το σύζυγό του, εφόσον υπάρχει έγγαμη συμβίωση, γ) τους γονείς του, δ) τα τέκνα του, ε) τον Εισαγγελέα ή και αυτεπαγγέλτως από το Δικαστήριο. Μάλιστα, σύμφωνα με την παρ. 2 του ως άνω άρθρου, ορίζεται ότι εάν το πρόσωπο πάσχει αποκλειστικά από σωματική αναπηρία, το δικαστήριο αποφασίζει μόνο μετά από αίτηση του ίδιου.
Ως δικαστικός συμπαραστάτης ορίζεται το φυσικό πρόσωπο που έχει προτείνει αυτός τον οποίο αφορά η δικαστική συμπαράσταση, εφόσον έχει συμπληρώσει το δέκατο έκτο (16ο) έτος της ηλικίας του και το προτεινόμενο πρόσωπο κρίνεται κατάλληλο και μπορεί κατά το νόμο να διορισθεί. Εάν αυτός που χρειάζεται τη συμπαράσταση δεν προτείνει κανέναν ή αν εκείνος που προτάθηκε δεν κρίνεται κατάλληλος, το δικαστήριο επιλέγει ελεύθερα αυτόν που κρίνει περισσότερο κατάλληλο για τη συγκεκριμένη περίπτωση. Στην περίπτωση αυτή λαμβάνει υπόψη του την τυχόν εκφρασμένη βούληση του συμπαραστατέου σχετικά με τον αποκλεισμό συγκεκριμένου προσώπου, τους δεσμούς που διατηρεί με τους συγγενείς και ιδίως με τους γονείς, τα τέκνα του και το σύζυγό του, καθώς και τον κίνδυνο από την τυχόν υφιστάμενη αντίθεση συμφερόντων ανάμεσα στον συμπαραστατέο και σε αυτόν που πρόκειται να διορισθεί (1669 ΑΚ).
Στο άρθρο 1670 του Αστικού Κώδικα ορίζεται ότι δεν μπορεί να διοριστεί ως δικαστικός συμπαραστάτης: α) αυτός που δεν έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα, β) ο ενήλικος για τον οποίο έχει διοριστεί προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης, γ) αυτός που συνδέεται με σχέση εξάρτησης ή με οποιονδήποτε άλλο στενό δεσμό με τη μονάδα ψυχικής υγείας στην οποία ο συμπαραστατέος έχει εισαχθεί για θεραπεία ή απλώς διαμένει. Στην περίπτωση που δεν βρίσκεται κατάλληλο φυσικό πρόσωπο για να διοριστεί ως δικαστικός συμπαραστάτης, η δικαστική συμπαράσταση ανατίθεται σε σωματείο ή ίδρυμα, που έχουν συσταθεί ειδικά για τον σκοπό αυτό και διαθέτουν το κατάλληλο προσωπικό και υποδομή, διαφορετικά στην αρμόδια κοινωνική υπηρεσία (άρθρο 1671 ΑΚ).
Περαιτέρω, το δικαστήριο έχει τη δυνατότητα να διορίσει μετά από αίτηση ενός από τα πρόσωπα που ανωτέρω αναφέρθηκαν ή και αυτεπαγγέλτως προσωρινό δικαστικό συμπαραστάτη. Η εξουσία του περιλαμβάνει κάθε ασφαλιστικό μέτρο απαραίτητο για να αποφευχθεί σοβαρός κίνδυνος για το πρόσωπο ή την περιουσία του συμπαραστατέου.
Αναφορικά με τα αποτελέσματα της δικαστικής συμπαράστασης, το δικαστήριο που υποβάλλει ένα πρόσωπο σε δικαστική συμπαράσταση:
1) τον κηρύσσει ανίκανο για όλες (πλήρης) ή για ορισμένες δικαιοπραξίες (μερική), γιατί κρίνει ότι αδυνατεί να ενεργεί για αυτές αυτοπροσώπως (στερητική δικαστική συμπαράσταση), είτε
2) ορίζει ότι για την ισχύ όλων (πλήρης) ή ορισμένων δικαιοπραξιών (μερική) απαιτείται η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη (επικουρική δικαστική συμπαράσταση), είτε
3) αποφασίζει συνδυασμό των δύο προηγούμενων ρυθμίσεων.
Η συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη, από την οποία εξαρτάται η ισχύς όλων ή ορισμένων δικαιοπραξιών αυτού που έχει υποβληθεί σε επικουρική δικαστική συμπαράσταση, παρέχεται εγγράφως και μόνο πριν την επιχείρηση της πράξης. Αν ο δικαστικός συμπαραστάτης αρνείται να συναινέσει, αποφασίζει το δικαστήριο ύστερα από αίτηση του συμπαραστατούμενου, ενώ οι πράξεις του συμπαραστατούμενου είναι άκυρες, αν επιχειρήθηκαν χωρίς αυτή τη συναίνεση. Δικαίωμα να προτείνει την ακυρότητα της πράξης έχει μόνο ο δικαστικός συμπαραστάτης, ο συμπαραστατούμενος και οι καθολικοί και οι ειδικοί διάδοχοί του. Η υποβολή του συμπαραστατούμενου σε καθεστώς πλήρους στέρησης της δικαιοπρακτικής του ικανότητας πρέπει να ορίζεται στην απόφαση ρητά. Επίσης, δεν μπορεί, εφόσον δεν του έχει επιτραπεί ρητά, να επιχειρεί μόνος χαριστικές δικαιοπραξίες, να εισπράττει απαιτήσεις και να παρέχει εξόφληση.
Μάλιστα, αν το δικαστήριο υποβάλλει τον συμπαραστατούμενο σε συνδυασμό στερητικής και επικουρικής δικαστικής συμπαράστασης ορίζει ρητά στην απόφασή του ποιες πράξεις δεν μπορεί ο συμπαραστατούμενος να επιχειρεί αυτοπροσώπως και ποιες δεν μπορεί να επιχειρεί χωρίς τη συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη του. Ο συνδυασμός μπορεί να συνίσταται και στο να αφαιρεί το δικαστήριο από αυτόν που έχει υποβάλλει σε επικουρική δικαστική συμπαράσταση την αυτοπρόσωπη διοίκηση της περιουσίας του, είτε στερώντας του ταυτόχρονα και την ελεύθερη διάθεση των εισοδημάτων από αυτήν είτε όχι και να την αναθέτει στον δικαστικό συμπαραστάτη.
Τα έργα της εποπτείας της δικαστικής συμπαράστασης ασκεί συμβούλιο που αποτελείται από τρία έως πέντε μέλη, τα οποία διορίζονται με την ίδια απόφαση που διορίζει τον δικαστικό συμπαραστάτη και είναι συγγενείς ή φίλοι του συμπαραστατούμενου (εποπτικό συμβούλιο). Στην περίπτωση του προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη, τα έργα της εποπτείας της δικαστικής συμπαράστασης ασκεί ο ειρηνοδίκης.
Το δικαστήριο μπορεί να αναθέτει στον δικαστικό συμπαραστάτη εν όλω ή εν μέρει και την επιμέλεια του προσώπου του συμπαραστατούμενου και κυρίως η επιμέλεια ανατίθεται όταν πρόκειται για στερητική δικαστική συμπαράσταση. Κατά την άσκηση της επιμέλειας, ο δικαστικός συμπαραστάτης οφείλει να εξασφαλίζει στον συμπαραστατούμενο τη δυνατότητα να διαμορφώνει μόνος του τις προσωπικές του σχέσεις, εφόσον του το επιτρέπει η κατάστασή του.
Τέλος, τα αποτελέσματα της δικαστικής συμπαράστασης αρχίζουν αφότου δημοσιευθεί η σχετική απόφαση. Για την έναρξη όμως του λειτουργήματος του δικαστικού συμπαραστάτη απαιτείται τελεσιδικία της απόφασης που τον διορίζει. Για το διάστημα από τη δημοσίευση της απόφασης μέχρι και την τελεσιδικία αυτής, ο διορισμός προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη είναι υποχρεωτικός.
*Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε υποθέσεις δικαστικής συμπαράστασης (θέση σε δικαστική συμπαράσταση, αντικατάσταση δικαστικού συμπαραστάτη κ.ο.κ). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται βάσει Κώδικα περί Δικηγόρων η παροχή νομικών συμβουλών άνευ της ανάλογης αμοιβής (άρθρο 57 Ν. 4194/2013)*
ΔΑΦΝΗ Ι. ΣΙΩΠΗ
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr