Το σύμφωνο συμβίωσης θεσπίστηκε στην Ελλάδα για πρώτη φορά σαν θεσμός κατά το έτος 2008 και αποτέλεσε μεγάλη καινοτομία στο ελληνικό δίκαιο, αφού με αυτό δόθηκε η δυνατότητα στα ζευγάρια να κατοχυρώσουν νομικά την συμβίωσή τους απέναντι στην πολιτεία, υπέχοντας όλες τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα που έχουν τα έγγαμα ζευγάρια. Ακόμη μεγαλύτερη σημασία, όμως, απέκτησε το σύμφωνο συμβίωσης σαν θεσμός κατά το έτος 2015, όποτε και επεκτάθηκε και στα ομόφυλα ζευγάρια, δίνοντας για πρώτη φορά στα τελευταία την δυνατότητα να επισημοποιήσουν και να κατοχυρώσουν νομικά την σχέση τους.
Ι. Τι είναι το σύμφωνο συμβίωσης και πώς συνάπτεται;
Το σύμφωνο συμβίωσης συνάπτεται με εξαιρετικά απλό, γρήγορο και οικονομικό τρόπο. Πρόκειται για συμβολαιογραφική πράξη, η οποία υπογράφεται ενώπιον του συμβολαιογράφου της επιλογής των μερών. Για την υπογραφή του δεν απαιτείται η παρουσία μαρτύρων.
ΙΙ. Ποιο είναι το περιεχόμενο του συμφώνου συμβίωσης;
Στο σύμφωνο συμβίωσης περιέχονται όροι σχετικά τις προσωπικές και περιουσιακές σχέσεις των μερών. Σε αντίθεση με τον γάμο, όπου τα σχετικά ζητήματα ρυθμίζονται χωρίς δυνατότητα παρέκκλισης από τον νόμο, στο σύμφωνο συμβίωσης τα μέρη έχουν την δυνατότητα σε ορισμένα ζητήματα να παρεκκλίνουν από τα όσα ορίζει ο νόμος. Πιο συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά τα κληρονομικά δικαιώματα των μερών, τα μέρη μπορούν να ορίσουν με το σύμφωνο συμβίωσης ότι το καθένα από αυτά θα έχει το δικαίωμα να αποκλείσει το άλλο από το δικαίωμα της νόμιμης μοίρας σε περίπτωση θανάτου του (…). Περαιτέρω, μπορεί να συμφωνηθεί μεταξύ των μερών ότι σε περίπτωση λύσης αυτού, δεν θα οφείλεται διατροφή μεταξύ τους. Στο σύμφωνο συμβίωσης τα μέρη πρέπει επίσης να δηλώσουν το επώνυμο των τέκνων που τυχόν θα αποκτήσουν μετά την σύναψή του (το τελευταίο αφορά προς το παρόν μόνο ετερόφυλα ζευγάρια).
ΙΙΙ. Από πότε αρχίζει να ισχύει το σύμφωνο συμβίωσης;
Για την ισχύ του συμφώνου συμβίωσης δεν αρκεί απλώς η υπογραφή του ενώπιον του συμβολαιογράφου, αλλά απαιτείται επιπρόσθετα και η καταχώρησή του στο ληξιαρχείο του τόπου κατοικίας των μερών.
IV. Πώς λύνεται το σύμφωνο συμβίωσης;
Το σύμφωνο συμβίωσης λύνεται εύκολα και γρήγορα ενώπιο συμβολαιογράφου. Δεν απαιτείται, δηλαδή, η έκδοση δικαστικής απόφασης, όπως απαιτείται στην περίπτωση της λύσης γάμου κατ’ αντιδικία. Πιο συγκεκριμένα, το σύμφωνο συμβίωσης λύνεται: α) με συμφωνία των μερών, που γίνεται αυτοπροσώπως με συμβολαιογραφικό έγγραφο, β) με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση, εφόσον έχει επιδοθεί προηγουμένως με δικαστικό επιμελητή πρόσκληση για συναινετική λύση στο άλλο μέρος και έχουν παρέλθει τρεις (3) μήνες από την επίδοση και γ) αυτοδικαίως, αν συναφθεί γάμος μεταξύ των μερών. λύση του συμφώνου συμβίωσης ισχύει από την κατάθεση αντιγράφου του συμβολαιογραφικού εγγράφου, που περιέχει τη συμφωνία ή τη μονομερή δήλωση, στο ληξίαρχο όπου έχει καταχωρηθεί και η σύστασή του. Για τη διατροφή μετά τη λύση του συμφώνου εφαρμόζονται ανάλογα οι διατάξεις για τη διατροφή μετά το διαζύγιο, εκτός αν τα μέρη παραιτηθούν από το σχετικό δικαίωμα κατά την κατάρτιση του συμφώνου.
V. Ποια είναι τα δικαιώματα των μερών συμφώνου συμβίωσης σε περίπτωση ομόφυλου ζευγαριού;
Όπως προαναφέρθηκε, η δυνατότητα σύναψης συμφώνου συμβίωσης μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών θεσπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα δυνάμει του Ν. 4356/2015. Όπως ακριβώς και τα ετερόφυλα ζευγάρια, τα ομόφυλα ζευγάρια που συνάπτουν σύμφωνο συμβίωσης έχουν πλήρη νομικά δικαιώματα, εξισούμενα με έγγαμο ζευγάρι. Μοναδική εξαίρεση υφίσταται αυτήν την στιγμή στο κομμάτι της τεκνοθεσίας, καθόσον γενικότερα απαγορεύεται επί του παρόντος η υιοθεσία τέκνου από ζευγάρι που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Φυσικά, η διάκριση αυτή σε σχέση με τα έγγαμα ζευγάρια επικρίνεται ως ανεπιεικής, ωστόσο απαιτείται νομοθετική τροποποίηση για να επιτραπεί η υιοθεσία τέκνου σε περίπτωση ζευγαριού που έχει συνάψει σύμφωνο συμβίωσης.
VI. Μπορεί να συναφθεί σύμφωνο συμβίωσης στην Ελλάδα με αλλοδαπό; Αποκτά ο αλλοδαπός στην περίπτωση αυτή δικαίωμα διαμονής στην Ελλάδα;
Σύμφωνο συμβίωσης μπορεί να συναφθεί και μεταξύ Έλληνα και αλλοδαπού, ο οποίος βρίσκεται νόμιμα στην Ελλάδα. Για να μπορέσει, δηλαδή, κάποιο πρόσωπο που είναι υπήκοος τρίτης χώρας (εκτός ΕΕ) να συνάψει σύμφωνο συμβίωσης εδώ, θα πρέπει να βρίσκεται νόμιμα στην Ελλάδα, δηλαδή είτε να είναι κάτοχος άδειας διαμονής σε ισχύ είτε να είναι κάτοχος θεώρησης εισόδου (Visa) ή, εφόσον είναι υπήκοος τρίτης χώρας που απαλλάσσεται από την υποχρέωση να είναι εφοδιασμένος με θεώρηση εισόδου (Visa), να βρίσκεται στην Ελλάδα εντός της νόμιμης προθεσμίας των 90 ημερών που του επιτρέπεται. Η διαδικασία σύναψης συμφώνου συμβίωσης στην Ελλάδα με αλλοδαπό συμβαλλόμενο μέρος δεν διαφοροποιείται σε σχέση με την αντίστοιχη διαδικασία όταν αμφότερα τα μέρη του συμφώνου συμβίωσης είναι Έλληνες πολίτες. Ο ενδιαφερόμενος οφείλει να έχει κατά την σύναψη του συμφώνου συμβίωσης το διαβατήριό του για να ταυτοποιηθεί από τον συμβολαιογράφο, ενώ κατά την δήλωση του συμφώνου συμβίωσης στο αρμόδιο ληξιαρχείο, πιθανόν να του ζητηθεί να προσκομίσει σε επίσημη μετάφραση το πιστοποιητικό γεννήσεώς του (με τις νόμιμες επικυρώσεις, ανάλογα με την χώρα προέλευσης).
Αυτό που είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση που συνάπτεται σύμφωνο συμβίωσης μεταξύ Έλληνα και αλλοδαπού είναι ότι στον τελευταίο παρέχεται εκ του λόγου αυτού δικαίωμα διαμονής στην Ελλάδα, αφού οι σύντροφοι με σύμφωνο συμβίωσης θεωρούνται μέλη οικογένειας βάσει της οικείας νομοθεσίας (Ν. 5038/2023), εξομοιούμενοι πλήρως με συζύγους, και τους δίνεται η δυνατότητα να υποβάλουν αίτηση για αρχική χορήγηση άδειας διαμονής στην Ελλάδα ως μέλη οικογένειας Έλληνα πολίτη. Το δελτίο διαμονής που χορηγείται σε αυτήν την περίπτωση έχει διάρκεια πέντε (5) έτη και ανανεώνεται εφόσον εξακολουθούν να συντρέχουν οι ίδιες προϋποθέσεις, δηλαδή εφόσον εξακολουθεί το σύμφωνο συμβίωσης να είναι σε ισχύ (περισσότερα για την άδεια διαμονής που εκδίδεται για μέλη οικογένειας Έλληνα πολίτη, όπως και για το δικαίωμα διαμονής σε περίπτωση διαζυγίου ή θανάτου του Έλληνα μπορείτε να διαβάσετε εδώ).
Η κατάθεση της σχετικής αίτησης γίνεται ενώπιον της αρμόδιας Διεύθυνσης Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (ΔΑΜ) του τόπου κατοικίας του ενδιαφερομένου και μαζί με αυτήν θα πρέπει να υποβληθούν από τον ενδιαφερόμενο:
α) Επικυρωμένο αντίγραφο διαβατηρίου μετά της συνημμένης σε αυτό θεώρησης εισόδου (Visa), όπου η τελευταία απαιτείται,
β) Αντίγραφο ταυτότητα του/της Έλληνα/-ίδας,
γ) Αντίγραφο του συμφώνου συμβίωσης και της ληξιαρχικής πράξης της καταχώρησής του,
δ) Αποδεικτικά κατοικίας,
ε) Αποδεικτικά πλήρους ασφαλιστικής κάλυψης (έγγραφα που αποδεικνύουν την ασφάλιση σε Οργανισμό Κοινωνικής Ασφάλισης ή ασφαλιστήριο υγείας σε ιδιωτική ασφαλιστική εταιρία, διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην Κ.Υ.Α. 53821/2014),
στ) τέσσερις (4) φωτογραφίες τύπου διαβατηρίου (και σε CD),
ζ) Επικυρωμένο αντίγραφο ληξιαρχικής πράξης γέννησης ή πιστοποιητικό γέννησης του αλλοδαπού με την νόμιμη επικύρωση (Apostille), όπου αυτό απαιτείται.
Μετά την υποβολή της αίτησης και εντός προθεσμίας σαράντα (40) ημερών, η Υπηρεσία ελέγχει την ορθότητα των δικαιολογητικών και χορηγεί στον ενδιαφερόμενο Βεβαίωση Υποβολής Αίτησης για χορήγηση άδειας διαμονής, η οποία υπέχει την θέση προσωρινής άδειας διαμονής που ισχύει μέχρι την έκδοση του δελτίου διαμονής ή την για οποιονδήποτε λόγο απόρριψη της αίτησης. Με την βεβαίωση αυτή ο ενδιαφερόμενος δύναται να εργαστεί στην Ελλάδα ή ακόμη και να ασκήσει επιχειρηματική δραστηριότητα.
*Το γραφείο μας διαθέτει μεγάλη εμπειρία σε πάσης φύσεως ζητήματα δικαίου αλλοδαπών (χορήγηση και ανανέωση αδειών διαμονής, μετακλήσεις, κτήση ελληνικής ιθαγένειας, διαγραφή απελάσεων, αντιρρήσεις κατά κράτησης αλλοδαπών κ.ο.κ). Για περαιτέρω νομικές συμβουλές ή για την ανάθεση της υπόθεσής σας στο γραφείο μας μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο τηλ. 2313 079293 ή με email στο info@siopi-law.gr. Σημειώνεται ότι απαγορεύεται βάσει Κώδικα περί Δικηγόρων η παροχή νομικών συμβουλών άνευ της ανάλογης αμοιβής (άρθρο 57 Ν. 4194/2013)*
Δάφνη I. Σιώπη
Δικηγόρος LLM
Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη
Τ. 2313 079293, 6977 568673
Ε. info@siopi-law.gr, dsiopi@siopi-law.gr